Banki zdjęć: jak korzystać ze zdjęć znalezionych w sieci?

W kwestii legalnego wykorzystywania zdjęć z internetu zdania opinii publicznej są mocno podzielone. Duża część młodych ludzi uważa, że „ze wszystkiego, co znajduje się w sieci można korzystać dowolnie” (badania jakościowe przeprowadzone w Instytucie Socjologii UW). Są i tacy, którzy stoją na stanowisku, że korzystanie ze zdjęć i ilustracji znalezionych w internecie to zawsze łamanie prawa. Jak jest naprawdę?

Odpowiedzią na tak postawione pytanie niech będzie ulubione sformułowanie wszystkich prawników: to zależy. W niektórych przypadkach wstawianie zdjęć będzie zgodne z prawem, zaś w wielu innych takie działanie zostanie uznane jako bezprawne.

Darmowe bazy zdjęć a licencje CC i domena publiczna

Istnieją dwa rodzaje sytuacji, gdy wykorzystywanie cudzych zdjęć w internecie będzie odbywało się zgodnie z prawem (przy założeniu, że mamy do czynienia z fotografią, która jest w ogóle utworem prawa autorskiego. O tym. dlaczego nie każda fotografia nie jest chroniona przez prawo autorskie przeczytasz więcej tutaj).  Oto one:

• wykorzystywanie zdjęć na zasadzie licencji Creative Commons,
• wykorzystywanie zdjęć, które znajdują się w tzw. domenie publicznej.

Creative Commons

Creative Commons (CC-http://creativecommons.pl/) to międzynarodowa organizacja pozarządowa działająca na zasadach non profit, której głównym celem jest wprowadzanie zasad powszechnego dzielenia się twórczością, a tym samym zapewnienie jak najszerszego dostępu do kultury.

Licencje CC to tzw. licencje otwarte, które upoważniają użytkownika danego utworu (licencjobiorcę) do legalnego korzystania z utworów w sposób nieodpłatny, także poza granicami wyznaczonymi przepisami o dozwolonym użytku (o którym więcej dowiesz się tutaj). Licencje CC zezwalają na dowolne wykorzystywanie, przesyłanie, a nawet modyfikowanie zdjęć.

Cztery podstawowe warunki licencji typu Creative Commons:

– uznanie autorstwa (chodzi o poszanowanie autorskich praw osobistych twórcy): CC-BY;

– użycie niekomercyjne (utwór nie może być wykorzystywany dla celów handlowych, w celu osiągania zysków): CC-BY-NC;

– bez utworów zależnych (utworu nie wolno zmieniać, przekształcać ani tworzyć na jego podstawie nowych dzieł, utwór może być eksploatowany wyłącznie w oryginalnej, niezmienionej postaci): CC-BY-ND;

– na tych samych warunkach (utwory zależne powstałe na podstawie danego utworu mogą być rozpowszechnianie tylko na takiej samej licencji co utwór pierwotny): CC-BY-SA.

Co to jest CC0?

CC0 (Creative Commons Zero) to dodatkowe narzędzie, które umożliwia „zrzeczenie się” praw autorskich (w tym osobistych) w tych krajach, w których jest to prawnie możliwe. Nie bez przyczyny umieściłam określenie „zrzeczenie się” praw w cudzysłowie – polskie prawo autorskie nie daje możliwości zrzeczenia się autorskich praw osobistych (więcej o tym, czym są autorskie prawa osobiste przeczytasz tutaj). W polskim porządku prawnym CC0 rozumiane jest jako przekazanie utworu do domeny publicznej (o której więcej dalej) lub możliwe najszersze „zrzeczenie się” praw (a więc zrzeczenie się całości autorskich praw majątkowych).

Niezależnie od typu licencji, w przypadku wykorzystywania zdjęć na zasadzie licencji CC należy podać informacje o autorze utworu (zdjęcia), podać typ licencji oraz (dla pełnego bezpieczeństwa) podać link do treści licencji (www.creativecommons.pl), o czym więcej przeczytasz tutaj.

Domena publiczna

Określenie domena publiczna wywodzi się z prawa angielskiego. Pierwotnie oznaczało ono grunty należące do państwa, zostały udostępnione do bezpłatnego użytku publicznego.

Domena publiczna w kontekście prawa własności intelektualnej oznacza zbiór dzieł, które nie są (z różnych względów) chronione prawem autorskim. Najczęstszym powodem przejścia utworu do domeny publicznej jest upływ określonego czasu (okresu trwania autorskich praw majątkowych, o którym więcej przeczytasz tutaj). Po upływie określonego okresu czasu dzieło trafia do tzw. wolnego publicznego użytku. Dzieło nie jest już chronione przez prawo i może być swobodnie wykorzystywane w każdym czasie i miejscu.

Swoją drogą, wiedziałeś, że od kilku lat istnieje (także w Polsce) Dzień Domeny Publicznej? Dzień Domeny Publicznej przypada 1 stycznia każdego roku, a jego celem jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na rolę domeny publicznej w budowaniu kultury i otwieraniu dostępu do wiedzy. Na początku każdego roku na całym świecie otwiera się dostęp do nowych zasobów, które przestały podlegać ograniczeniom prawa autorskiego i przeszły do domeny publicznej. 1 stycznia 2015 r. do domeny publicznej „dołączyły” dzieła m.in.: norweskiego malarza, twórcy słynnego obrazu „Krzyk” Edvarda Muncha, rosyjskiego artysty i grafika Wassily’ego Kandinsky’ego oraz dzieła Antoine de Saint-Exupéry ‚ego – autora m.in. wielkiego „Małego Księcia”.

Więcej o domenie publicznej przeczytasz w tym tekście Lookreatywni.pl.

Na koniec mały bonus w postaci listy baz, których zasoby możesz swobodnie wykorzystywać np. do ozdobienia prezentacji lub artykułu.
Darmowe, legalne bazy zdjęć:

• http://otwartezasoby.pl/;
• http://www.freeimages.com/ (baza zdjęć udostępnionych na wolnej licencji);
• skitterphoto.com (wszystkie zdjęcia na licencji CC0 do swobodnego wykorzystania, również do celów komercyjnych);
• http://openclipart.org/ (spory zasób grafiki wektorowej w większości w domenie publicznej);
• http://eng.letscc.net/ (zasoby na zasadzie licencji CC);
• http://foter.com/ (zdjęcia i obrazki w większości w domenie publicznej do swobodnego wykorzystywania);
• http://pixabay.com/ (jeszcze jedna baza darmowych zdjęć większość w domenie publicznej);
• http://www.tinyography.com/ (niewielka kolekcja zdjęć autorstwa Ryana McGuir’ae dostępna jest na wolnej licencji CC0; wszystkie zdjęcia wykonane iPhonem);
• publicdomainpictures.net/ (zbiór zdjęć udostępnionych w domenie publicznej);
• http://magdeleine.co/ (serwis z uporządkowanymi kolorystycznie darmowymi zdjęciami w wysokiej rozdzielczości do dowolnego wykorzystywania, również komercyjnego);
• http://raumrot.com/ (zbiór pięknych, profesjonalnych zdjęć w wysokiej jakości autorstwa Markusa Spiske udostępnionych na wolnej licencji CC BY);
• http://kaboompics.com/ (zbiór wysokiej jakości zdjęć autorstwa Karoliny Grabowskiej do użytku prywatnego i komercyjnego);
• http://startupstockphotos.com/ wysokiej jakości zdjęcia od startup’u (nie tylko) dla wszystkich startup’owców (wszystkie na otwartej licencji CC BY);
• http://beststockphotofree.com/ duży zbiór ciekawych zdjęć udostępnionych na licencjach CC;
• http://publicdomainarchive.com/ (i jeszcze jeden zbiór zdjęć udostępnionych w domenie publicznej);
• https://designschool.canva.com/blog/free-stock-photos/ (bogaty zbiór banków zdjęć udostępnionych w większości na licencjach CC przygotowany przez Canva)

Magdalena Miernik