Chciałbym stworzyć serię plakatów o naturze politycznej, które zawierałyby wypowiedzi różnych osób z Twittera. Oczywiście zasłoniłbym nicki, imiona i nazwiska (wiadomo, RODO). Czy muszę dodatkowo pisać do cytowanych i prosić ich o zgodę? Czy wpisy w mediach społecznościowych są chronione prawem autorskim?
Zaprenumeruj newsletterOdpowiedź
Zgodnie z pytaniem, w pierwszej kolejności należy ocenić, czy dana wypowiedź będzie utworem w rozumieniu ustawy, a co za tym idzie czy podlega ochronie prawnoautorskiej. W tym celu każdorazowo oceniane będzie, czy dane zdanie lub zdania mają w ogóle twórczy, oryginalny i indywidualny charakter. W niektórych przypadkach dana wypowiedź może mieć charakter na tyle ogólny, że może być uznana tylko nośnikiem idei. Tak jak to było, w przypadku sporu pomiędzy Juliuszem Machulskim a RMF FM stwierdził, że tekst: „Ciemność. Widzę ciemność. Ciemność widzę” (pochodzący z filmu „Seksmisja”), nie jest objęty ochroną prawnoautorską.
Jeżeli jednak daną wypowiedź możemy zakwalifikować już jako utwór, w dalszej kolejności należy odwołać się do tzw. prawa cytatu (art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych):
Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.
Jakie więc przesłanki należy zatem spełnić, żeby móc skorzystać z prawa cytatu?
- materia, na której pracujemy, musi stanowić utwór
- nasz utwór, w którym wykorzystano określony cytat powinien tworzyć samoistną całość - to oznaczy w przywołanym przypadku, że sam plakat powinien stanowić samodzielny utwór (czyli posiadać indywidualny charakter i być przejawem działalności twórczej także po „wyjęciu” elementów, które stanowią cytat)
- zakres przytoczenia cytatu powinien być uzasadniony w/w celami cytatu, czyli w szczególności wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna, w związku z tym istotny jest również kontekst i wydźwięk takiego plakatu
- z uwzględnieniem istniejących możliwości - oznaczenie imieniem i nazwiskiem twórcy (autora cytatu) oraz wskazanie źródła
Wobec tego, jeżeli plakat będzie składał się wyłącznie z cytatów to trudno tutaj mówić o tym, że będzie on utworem samoistnym. Wkład twórczy osoby, która stworzy plakat powinien być niewątpliwy.
W niniejszym przypadku warto też wziąć pod uwagę inny przepis ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a dokładniej art. 21[1]:
Wolno korzystać z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości.
W przypadku wyżej powołanego przepisu, nie muszą już zaistnieć takie przesłanki, jak ta, żeby np. parodia stanowiła sama w sobie utwór w rozumieniu art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Powyższe rozważania mają zastosowanie odpowiednio do wypowiedzi (wpisów) w mediach społecznościowych. Przy czym w przypadku np. portali społecznościowych nie należy zapominać, że dodatkowo należy zwracać uwagę na obowiązujące regulaminy. Przed rozpoczęciem korzystania z danego portalu społecznościowego/serwisu wyrażamy przecież zgodę na warunki w nich określone. W regulaminach tych mogą być dodatkowe postanowienia regulujące właśnie kwestię wykorzystywania zamieszczanych materiałów, w tym postów.
Regulamin Twittera wskazuje zaś, że każdy jego użytkownik udziela licencji pozwalającej na kopiowanie i redystrybucję twittów. Należy jednak czynić to z poszanowaniem autorskich praw osobistych autorów – co za tym idzie powinno się oznaczyć ich autorstwo, w innym wypadku dojdzie do naruszenia ich praw.
Źródło: Lawmore, STGU
