logo
WIEDZA
Polska reklama i poligrafiaWIEDZA

Czym są prawa pokrewne? O prawach artystów wykonawców

   06.01.2022, przeczytano 1655 razy
ilustracja
fot. Sergei Gavrilov/Unsplash

Nie przypadkiem w tytule ustawy z 4 lutego 1994 roku – najważniejszej ustawy regulującej prawo autorskie w Polsce – pojawia się tuż obok „praw autorskich” zwrot „…i prawach pokrewnych” (pełna nazwa ustawy to „ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych”). Czy zwróciliście kiedyś na to uwagę? Dlaczego ustawodawca zdecydował się oddzielić prawa pokrewne od praw autorskich? Czy są to dwa odrębne rodzaje praw? O tym wszystkim w dzisiejszym artykule. 


Artykuł pochodzi z portalu Signs.pl: https://www.signs.pl/czym-sa-prawa-pokrewne-o-prawach-artystow-wykonawcow,394316,artykul.html

Prawa pokrewne = prawa artystów wykonawców

Prawa pokrewne to prawa szczególnie istotne w pracy m.in. aktorów, muzyków, producentów, dziennikarzy, ale też naukowców. “Pokrewność” praw pokrewnych względem praw autorskich wyraża się w tym, że ich przedmiot jest zbliżony do utworów lub wiąże się z ich eksploatacją. Zasadnicza różnica polega na tym, że prawa pokrewne przysługują osobom, którym nie można przypisać twórczego wkładu w powstanie utworu. Chodzi o osoby i podmioty, które pośredniczą w przekazywaniu utworu publiczności. Prawa pokrewne zabezpieczają więc interesy w szczególności:

  • aktorów,
  • recytatorów,
  • tancerzy i mimów,
  • dyrygentów i instrumentalistów,
  • producentów oraz wydawców wideogramów i fonogramów,
  • nadawców radiowych i telewizyjnych,
  • wydawców książek, twórców wydań naukowych i krytycznych.

Jak widać chociażby po powyższym wyliczeniu, charakter praw pokrewnych jest bardzo różnorodny. Niestety, w polskim prawie brak jednej, legalnej definicji praw pokrewnych. Aby lepiej zrozumieć ich znaczenie proponuję przyjrzeć się poszczególnym rodzajom praw pokewnych.

Prawa pokrewne i ich rodzaje

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wymienia pięć rodzajów praw pokrewnych. Są to:

#1: Prawa do artystycznych wykonań 

Prawo do artystycznych wykonań to prawo pokrewne najbliższe naturze utworu w rozumieniu prawa autorskiego, ponieważ ochrona tego prawa wynika z samego faktu „dodania” do wykonania elementów twórczych. Utwór jest jednak “czymś więcej”, ponieważ cechuje się indywidualnością i oryginalnością, a nie tylko artystycznym odtworzeniem cudzego dzieła (a tym właśnie jest artystyczne wykonanie).

Artystycznym wykonaniem chronionym przez prawa pokrewne będzie np. deklamacja wiersza przez aktora, realizacja cudzego projektu architektonicznego (zobacz: Odpowiedzialność prawna architektów – wywiad z mec. Marcinem Lassotą po Element Urban Talks), odwzorowanie rękodzieła sztuki ludowej czy zaśpiewanie piosenki. Natomiast utworem chronionym przez prawo autorskie będzie – odpowiednio – wiersz, projekt architektoniczny lub piosenka (połączenie melodii i tekstu).

Komu przysługują prawa do artystycznych wykonań?

Przede wszystkim artystom wykonawcom. Do grona artystów wykonawców nie należą osoby odpowiedzialne za backstage czyli wykonujące czynności czysto techniczne, np. oświetleniowcy, technicy dźwięku, suflerzy, garderobiane, charakteryzatorzy, kierownicy produkcji… Niemniej, nie można wykluczyć, że w konkretnych przypadkach wkład takich osób również może przybrać charakter twórczy. Pisałem o tym na przykładzie praw autorskich do bodypaintingu (zobacz: Bodypainting, henna i skaryfikacja a prawo autorskie). Bodypainter może być uznany za współautora np. fotografii, o ile przygotował modela i potraktował swoje zadanie w sposób twórczy, uczestniczył w sesji zdjęciowej, dokonywał na bieżąco poprawek lub zmian malunku na ciele, pozował modela, ustawiał światło itd.

Wyjaśniałem to pewnemu artyście, który stworzył bodypainting specjalnie na potrzeby sesji w plenerze, ale to fotograf podał się za jedynego autora zdjęć i zatrzymał następnie całą nagrodę zdobytą w konkursie fotograficznym… Wysoką nagrodę.

Wracając do artystów wykonawców, ich prawa do artystycznych wykonań są zbliżone do osobistych i majątkowych praw autorskich. Przysługują im bowiem:

  • wskazywanie ich jako wykonawcy, z wyłączeniem przypadków, gdy pominięcie jest zwyczajowo przyjęte,
  • decydowanie o sposobie oznaczenia wykonawcy, w tym zachowania anonimowości albo posłużenia się pseudonimem,
  • sprzeciwianie się jakimkolwiek wypaczeniom, przeinaczeniom i innym zmianom wykonania, które mogłyby naruszać ich dobre imię;
  • korzystanie z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na wymienionych w ustawie polach eksploatacji, 
  • prawo do wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania lub za rozporządzanie prawami do takiego wykonania określone w umowie albo przyznane w przepisach ustawy,
  • w przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania artystycznego wykonania za pomocą wprowadzonego do obrotu egzemplarza, artyście wykonawcy przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.

#2: Prawa do fonogramów i wideogramów

Te dwa sformułowania mogą brzmieć archaicznie w obecnych czasach “fejskultury”. Przypomnijmy jednak, że ustawa o prawie autorskim (i oczywiście

Źródło: Lookreatywni

lookreatywni.pl

Dodatkowe informacje:

*S. Tomczyk, Artyści wykonawcy – prawa i ich ochrona, Warszawa 2008, s. 36
**I. Kuś, Z. Senda, Prawo autorskie i prawo pokrewne, poradnik przedsiębiorcy, 2004, s.16
***J. Sieńczyłło-Chlabicz, Prawo własności intelektualnej, Warszawa 2018, s. 292
****Zob. m.in. A. Matlak, Prawo do nagrań radiowych i telewizyjnych w świetle postępu technicznego (w:) Prawa pokrewne, red. J. Kępiński. K. Klafkowska-Waśniowska, R. Sikorski, s. 102
*J. Barta, R. Markiewicz, op. cit., s. 421
**B. Widła, Ochrona naukowych i krytycznych edycji dzieł literackich, ZNUJ PPWI 2010/108, s. 43
***J. Sieńczyłło-Chlabicz, op. cit., s. 302


avatar użytkownika
+ + + + + + + +

Tekst opublikował użytkownik: lookreatywni.pl

(Lookreatywni.pl)

lookreatywni.pl o sobie:

Lookreatywni.pl: Doradztwo prawno-biznesowe dla branży kreatywnej i dla MŚP

Jesteśmy grupą prawników, którzy świadczą pomoc prawno-biznesową dla branży kreatywnej oraz edukują i inspirują przedsiębiorców do skutecznego wdrażania i komercjalizowania innowacyjnych rozwiązań. Na co dzień współpracujemy ze agencjami kreatywnymi i reklamowymi, studiami graficznymi, biurami architektonicznymi oraz firmami i przedsiębiorcami sektora kreatywnego. Prowadzimy szkolenia i wykłady, pokazujemy jak chronić i efektywnie korzystać z praw własności intelektualnej.

Więcej informacji o użytkowniku

REKLAMA

Komentarze

Zaloguj się i dodaj komentarz

Najnowsze w tym dziale

Lechar z nową strategią komunikacji i tożsamością wizualną
Agencja kreatywna i brandingowa Lotna stworzyła nowy, kompleksowy system tożsamości wizualnej oraz strategię komunikacji dla firmy Lechar.
X DOZ Forum - jak powstawało, jakie były wyzwania i atrakcje dla uczestników?
Jak realizować event, który każdego roku zrzesza partnerów biznesowych, farmaceutów oraz producentów w jednym miejscu? I jak sprawić, by ewaluował wyłącznie z wydarzenia branżowego również w forum towarzyskie? Poznaj case study X DOZ Forum.
Reklamy a postanowienia Polaków wg Google
Właśnie porzuciłeś postanowienia noworoczne, ale wciąż widzisz reklamy siłowni, suplementów diety i fit cateringów? Narzędzie Google pozwala je ograniczyć. 49% Polek i Polaków porzuca postanowienia noworoczne w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku. Mimo to aż 79% z nich nadal zauważa reklamy związane z tymi postanowieniami nawet po ich porzuceniu,...
In-house printing: Canon robi przegląd zalet
W dzisiejszym zdigitalizowanym świecie angażowanie klienta okazuje się coraz trudniejsze. Dlatego, szukając sposobów na przyciągnięcie jego uwagi warto przyjrzeć się zaletom spersonalizowanych materiałów drukowanych. Można je dzisiaj tworzyć samodzielnie wewnątrz organizacji, a ułatwiają to rozwiązania przeznaczone dla druku na potrzeby własne (in-house). Inwestycja we...
Do 2026 r. wyszukiwarkom ma ubyć 1/4 użytkowników
Do 2026 roku wyszukiwarkom internetowym ma ubyć aż 25 proc. użytkowników – wynika z najnowszego raportu analityków Gartnera. Przestaniemy wyszukiwać w tradycyjny sposób? Nie, ale na pewno to AI i nasze z nią rozmowy będą czymś na porządku dziennym. Co to oznacza dla właścicieli sklepów internetowych, którzy w swoich działaniach wykorzystują...
 
Signs.pl - Polska Reklama i Poligrafia © 1997-2024 ICOSWszystkie prawa zastrzeżone. ISSN 2657-4764