logo
WIEDZA
Polska reklama i poligrafiaWIEDZA

Czym są prawa pokrewne? O prawach artystów wykonawców

   06.01.2022, przeczytano 1664 razy
ilustracja
fot. Sergei Gavrilov/Unsplash

Nie przypadkiem w tytule ustawy z 4 lutego 1994 roku – najważniejszej ustawy regulującej prawo autorskie w Polsce – pojawia się tuż obok „praw autorskich” zwrot „…i prawach pokrewnych” (pełna nazwa ustawy to „ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych”). Czy zwróciliście kiedyś na to uwagę? Dlaczego ustawodawca zdecydował się oddzielić prawa pokrewne od praw autorskich? Czy są to dwa odrębne rodzaje praw? O tym wszystkim w dzisiejszym artykule. 


Artykuł pochodzi z portalu Signs.pl: https://www.signs.pl/czym-sa-prawa-pokrewne-o-prawach-artystow-wykonawcow,394316,artykul.html

Prawa pokrewne = prawa artystów wykonawców

Prawa pokrewne to prawa szczególnie istotne w pracy m.in. aktorów, muzyków, producentów, dziennikarzy, ale też naukowców. “Pokrewność” praw pokrewnych względem praw autorskich wyraża się w tym, że ich przedmiot jest zbliżony do utworów lub wiąże się z ich eksploatacją. Zasadnicza różnica polega na tym, że prawa pokrewne przysługują osobom, którym nie można przypisać twórczego wkładu w powstanie utworu. Chodzi o osoby i podmioty, które pośredniczą w przekazywaniu utworu publiczności. Prawa pokrewne zabezpieczają więc interesy w szczególności:

  • aktorów,
  • recytatorów,
  • tancerzy i mimów,
  • dyrygentów i instrumentalistów,
  • producentów oraz wydawców wideogramów i fonogramów,
  • nadawców radiowych i telewizyjnych,
  • wydawców książek, twórców wydań naukowych i krytycznych.

Jak widać chociażby po powyższym wyliczeniu, charakter praw pokrewnych jest bardzo różnorodny. Niestety, w polskim prawie brak jednej, legalnej definicji praw pokrewnych. Aby lepiej zrozumieć ich znaczenie proponuję przyjrzeć się poszczególnym rodzajom praw pokewnych.

Prawa pokrewne i ich rodzaje

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wymienia pięć rodzajów praw pokrewnych. Są to:

#1: Prawa do artystycznych wykonań 

Prawo do artystycznych wykonań to prawo pokrewne najbliższe naturze utworu w rozumieniu prawa autorskiego, ponieważ ochrona tego prawa wynika z samego faktu „dodania” do wykonania elementów twórczych. Utwór jest jednak “czymś więcej”, ponieważ cechuje się indywidualnością i oryginalnością, a nie tylko artystycznym odtworzeniem cudzego dzieła (a tym właśnie jest artystyczne wykonanie).

Artystycznym wykonaniem chronionym przez prawa pokrewne będzie np. deklamacja wiersza przez aktora, realizacja cudzego projektu architektonicznego (zobacz: Odpowiedzialność prawna architektów – wywiad z mec. Marcinem Lassotą po Element Urban Talks), odwzorowanie rękodzieła sztuki ludowej czy zaśpiewanie piosenki. Natomiast utworem chronionym przez prawo autorskie będzie – odpowiednio – wiersz, projekt architektoniczny lub piosenka (połączenie melodii i tekstu).

Komu przysługują prawa do artystycznych wykonań?

Przede wszystkim artystom wykonawcom. Do grona artystów wykonawców nie należą osoby odpowiedzialne za backstage czyli wykonujące czynności czysto techniczne, np. oświetleniowcy, technicy dźwięku, suflerzy, garderobiane, charakteryzatorzy, kierownicy produkcji… Niemniej, nie można wykluczyć, że w konkretnych przypadkach wkład takich osób również może przybrać charakter twórczy. Pisałem o tym na przykładzie praw autorskich do bodypaintingu (zobacz: Bodypainting, henna i skaryfikacja a prawo autorskie). Bodypainter może być uznany za współautora np. fotografii, o ile przygotował modela i potraktował swoje zadanie w sposób twórczy, uczestniczył w sesji zdjęciowej, dokonywał na bieżąco poprawek lub zmian malunku na ciele, pozował modela, ustawiał światło itd.

Wyjaśniałem to pewnemu artyście, który stworzył bodypainting specjalnie na potrzeby sesji w plenerze, ale to fotograf podał się za jedynego autora zdjęć i zatrzymał następnie całą nagrodę zdobytą w konkursie fotograficznym… Wysoką nagrodę.

Wracając do artystów wykonawców, ich prawa do artystycznych wykonań są zbliżone do osobistych i majątkowych praw autorskich. Przysługują im bowiem:

  • wskazywanie ich jako wykonawcy, z wyłączeniem przypadków, gdy pominięcie jest zwyczajowo przyjęte,
  • decydowanie o sposobie oznaczenia wykonawcy, w tym zachowania anonimowości albo posłużenia się pseudonimem,
  • sprzeciwianie się jakimkolwiek wypaczeniom, przeinaczeniom i innym zmianom wykonania, które mogłyby naruszać ich dobre imię;
  • korzystanie z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na wymienionych w ustawie polach eksploatacji, 
  • prawo do wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania lub za rozporządzanie prawami do takiego wykonania określone w umowie albo przyznane w przepisach ustawy,
  • w przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania artystycznego wykonania za pomocą wprowadzonego do obrotu egzemplarza, artyście wykonawcy przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.

#2: Prawa do fonogramów i wideogramów

Te dwa sformułowania mogą brzmieć archaicznie w obecnych czasach “fejskultury”. Przypomnijmy jednak, że ustawa o prawie autorskim (i oczywiście

Źródło: Lookreatywni

lookreatywni.pl

Dodatkowe informacje:

*S. Tomczyk, Artyści wykonawcy – prawa i ich ochrona, Warszawa 2008, s. 36
**I. Kuś, Z. Senda, Prawo autorskie i prawo pokrewne, poradnik przedsiębiorcy, 2004, s.16
***J. Sieńczyłło-Chlabicz, Prawo własności intelektualnej, Warszawa 2018, s. 292
****Zob. m.in. A. Matlak, Prawo do nagrań radiowych i telewizyjnych w świetle postępu technicznego (w:) Prawa pokrewne, red. J. Kępiński. K. Klafkowska-Waśniowska, R. Sikorski, s. 102
*J. Barta, R. Markiewicz, op. cit., s. 421
**B. Widła, Ochrona naukowych i krytycznych edycji dzieł literackich, ZNUJ PPWI 2010/108, s. 43
***J. Sieńczyłło-Chlabicz, op. cit., s. 302


avatar użytkownika
+ + + + + + + +

Tekst opublikował użytkownik: lookreatywni.pl

(Lookreatywni.pl)

lookreatywni.pl o sobie:

Lookreatywni.pl: Doradztwo prawno-biznesowe dla branży kreatywnej i dla MŚP

Jesteśmy grupą prawników, którzy świadczą pomoc prawno-biznesową dla branży kreatywnej oraz edukują i inspirują przedsiębiorców do skutecznego wdrażania i komercjalizowania innowacyjnych rozwiązań. Na co dzień współpracujemy ze agencjami kreatywnymi i reklamowymi, studiami graficznymi, biurami architektonicznymi oraz firmami i przedsiębiorcami sektora kreatywnego. Prowadzimy szkolenia i wykłady, pokazujemy jak chronić i efektywnie korzystać z praw własności intelektualnej.

Więcej informacji o użytkowniku

REKLAMA

Komentarze

Zaloguj się i dodaj komentarz

Najnowsze w tym dziale

Programy lojalnościowe są powszechnie stosowane w handlu detalicznym. Sprawdzone, znane i oswojone. Czy jednak narzędzia wykorzystujące nagrody oparte na zebranych punktach są nadal skuteczne? Ja tradycyjne podejście do budowania lojalności konsumentów sprawdza się w trzeciej dekadzie XXI wieku?  
Meta zapłaci miliardy? Pozwy reklamodawców i organizacji konsumenckich
W USA nawet siedem miliardów, a w UE do 4% rocznych przychodów. Tyle będzie na stole, gdy sądy zgodzą się z roszczeniami reklamodawców i organizacji konsumenckich. W USA skarżą się firmy, które przekonują, że zastosowany przez Metę wskaźnik zawyżał liczbę potencjalnych widzów ich materiałów aż o 400%.
Firmowa flota samochodowa jako dynamiczny nośnik reklamy
Współczesny rynek reklamowy wymaga od firm nie tylko kreatywności, ale również elastyczności i innowacyjności w docieraniu do potencjalnych klientów. Jednym z coraz bardziej popularnych rozwiązań w tej dziedzinie jest wykorzystanie firmowej floty samochodowej jako ruchomych nośników reklamowych. Pojazdy służące niegdyś głównie celom transportowym, obecnie przekształcają...
Historia car wrappingu wg Antalis
Większość profesjonalistów z branży i entuzjastów motoryzacji myśli, że car wrapping (czyli oklejanie samochodów) jest zjawiskiem stosunkowo współczesnym. Nic bardziej mylnego! Historia car wrappingu zaczyna się bowiem znacznie wcześniej…
Lechar z nową strategią komunikacji i tożsamością wizualną
Agencja kreatywna i brandingowa Lotna stworzyła nowy, kompleksowy system tożsamości wizualnej oraz strategię komunikacji dla firmy Lechar.
 
Signs.pl - Polska Reklama i Poligrafia © 1997-2024 ICOSWszystkie prawa zastrzeżone. ISSN 2657-4764