Gazeta.pl, Panowie Programiści i 180heartbeats Jung v Matt z lekcją krytycznego myślenia

Od 1 września br. w klasach pierwszych liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły I stopnia miejsce przedmiotu Wiedza o Społeczeństwie zajęła Historia i Teraźniejszość. Przedmiot obejmuje zagadnienia z zakresu wiedzy o społeczeństwie oraz historii najnowszej od 1945 roku do 2015 roku. Jednocześnie we wrześniu Ministerstwo Edukacji dopuściło autorski podręcznik „Historia i teraźniejszość. Podręcznik dla liceów i techników” pod redakcją Wojciecha Roszkowskiego. Informacje zawarte w publikacji nieraz nadmiernie upraszczają złożone zjawiska, bywają opiniami i prezentują nie tyle obraz historii, ile poglądy autora. W odpowiedzi na liczne kontrowersje wywołane treścią podręcznika Gazeta.pl przy współpracy z Panami Programistami oraz 180heartbeats JUNG v Matt zaproponowali uczniom przestrzeń na mnogość narracji, ucieczkę od uproszczeń i unikanie jednej interpretacji – czyli lekcje krytycznego myślenia.

W podręczniku „Historia i teraźniejszość” można na przykład przeczytać, że: „Wyrazem upowszechnienia swobodnych wzorców obyczajowych młodego pokolenia była moda na minispódniczki zapoczątkowana w połowie dekady oraz coraz częstsze publiczne obnażanie biustu (topless) od końca lat 60. (...) Wraz z zawężeniem się sfery intymności gwałtownie rozwijał się masowy przemysł pornograficzny”. Warto zadać sobie pytanie, czy jest to fakt historyczny czy jedynie opinia autora. Myślenie krytyczne to umiejętność analizowania informacji w sposób racjonalny i uporządkowany. To uważność prowadząca do zrozumienia związków między faktami a koncepcjami, dzięki czemu można zdecydować, w co chce się wierzyć. To rozpoznanie, analizowanie, a następnie uzupełnienie przedstawionego tematu o szereg dodatkowych informacji. Ambicją pomysłodawców projektu #hakujemy_HiT jest wykorzystanie manipulacji z treści podręcznika do zachęcenia odbiorców do samodzielnej dedukcji.

– Każdy z nas ma w sobie radar, który wykrywa fałsz – mówi Marta Radziak-Kucharska, szefowa działu rozwoju marki w Gazeta.pl. – Fajnie, jeśli jako rodzice, nauczyciele i nauczycielki pielęgnujemy go w nas i młodych ludziach, z którymi żyjemy. Nasza akcja dostarcza konkretne narzędzie wspierające ten mechanizm. Wierzymy, że z różnorodności i otwartości na inne perspektywy rodzą się najciekawsze rzeczy. Hakujemy naszą rzeczywistość w dobrym celu – dodaje.

Stworzone rozwiązanie pozwala na interakcje z podręcznikiem w celu odnalezienia treści stanowiących manipulacje. Opracowany filtr za pośrednictwem aparatu fotograficznego w telefonie demaskuje wybrane manipulacje i odsyła do rzetelnych opracowań dotyczących konkretnych zagadnień. Z premedytacją skoncentrowano się na interaktywnej, prostej i zarazem atrakcyjnej dla młodszego pokolenia formie lekcji krytycznego myślenia z użyciem smartfona.

W budowaniu rozwiązania wspierającego krytyczne myślenie wykorzystano nowe technologie, w tym filtry web AR. – Gdy strony podręcznika skanuje się aparatem w smartfonie, sztuczna inteligencja analizuje ich układ edytorski: rozmieszczenie zdjęć, tytułów czy podtytułów. Po wykryciu fragmentu zakwestionowanego przez ekspertów recenzujących publikację na ekranie pojawia się animacja informująca, że treść wymaga sprostowania lub dodatkowego komentarza – wyjaśnia Adrian Hołota, CEO w agencji Panowie Programiści, która odpowiadała za stronę technologiczną kampanii. Komentarze opracowali eksperci z dziedziny historii i metodyki: historyk idei dr hab. Piotr Laskowski, historyk XX wieku prof. dr hab. Marcin Zaremba, historyk filozofii Sebastian Matuszewski, nauczyciel roku 2018 i kulturoznawca Przemysław Staroń oraz koordynatorka treści na temat różnorodności i inkluzywności w Gazeta.pl Wiktoria Beczek.

– Pomimo że nauczyciele nie mają obowiązku korzystania z podręcznika autorstwa profesora Wojciecha Roszkowskiego, wiele szkół zdecydowało się na realizowanie podstawy programowej w oparciu o jego treści. Zjawisko wprowadzenia do rejestru podręczników książki, która nie spełnia elementarnych warunków tekstu naukowego, wymaga zdecydowanej reakcji i konkretnego działania. Dlatego chcemy zaproponować młodzieży odmienne interpretacje historyczne, a przede wszystkim nauczyć odróżniania faktów od opinii. Zależy nam, aby młodzi ludzie nie przyjmowali bezkrytycznie wszystkich informacji, z którymi się spotykają na co dzień, także w szkole – komentuje Katarzyna Czarnecka-Iwińska, Business Director w 180heartbeats JUNG v MATT.

Uruchomiony zostanie również filtr na Instagramie, który umożliwi odbiorcom kampanii osobiste włączenie się w inicjatywę przy wykorzystaniu prostej mechaniki i własnych umiejętności krytycznego myślenia. Wystarczy na telefonie zaznaczyć fragment, który wzbudzi wątpliwości czytelniczki lub czytelnika, zrobić zrzut ekranu i wrzucić go na swoje instastories z hasztagiem #hakujemy_HiT i otagowaniem kanałów społecznościowych portalu Gazeta.pl. Najciekawsze propozycje będą sukcesywnie repostowane w relacjach Gazeta.pl, a jedna z nich zostanie dodatkowo opracowana przez eksperta lub ekspertkę i znajdzie się na stronie projektu jako lekcja uzupełniająca.

Myślenie krytyczne jest we współczesnym świecie niezwykle cenioną umiejętnością. W czasach, kiedy fake newsy zalewają zarówno internet, jak i telewizję, dzięki inicjatywie #hakujemy_HiT pomysłodawcy pragną pomóc uczniom odróżniać, co jest prawdą, a co jedną z możliwych interpretacji rzeczywistości.