Jak rozpoznać dezinformację w sieci? Trwa ogólnopolska kampania społeczna

Kampania jest odpowiedzią na wyzwania związane z szybkim rozprzestrzenianiem się dezinformacyjnych treści, które mogą wpłynąć na nasze codzienne decyzje, a nawet postawy wobec ważnych spraw społecznych.

"W dobie nadmiaru informacji coraz trudniej oddzielić prawdę od manipulacji. Potrzebujemy świadomych obywateli, którzy potrafią rozpoznać zagrożenia informacyjne i nie stają się mimowolnym narzędziem dezinformacji. Stąd potrzeba docierania do coraz większej liczby osób z wiedzą w zakresie jej rozpoznawania" – mówi Paweł Olszewski, wiceminister cyfryzacji.

Bańka informacyjna – jak wpływają na nas algorytmy?

Współczesne media społecznościowe stały się głównym źródłem informacji dla wielu użytkowników. W tym środowisku dominują algorytmy, które prezentują nam treści zgodne z naszymi zainteresowaniami i poglądami. Taki mechanizm tworzy tzw. „bańkę informacyjną”, w której osoby mają poczucie, że wszyscy myślą tak samo jak one. W rezultacie, inne opinie i punkty widzenia znikają, a użytkownicy zamykają się na różnorodność i konstruktywną debatę. Dlatego ważne jest świadome wychodzenie poza tę bańkę i poszukiwanie różnorodnych, ale zweryfikowanych źródeł informacji. To pomaga poszerzyć horyzonty i lepiej zrozumieć odmienne postawy.

Manipulacja kontekstem – prawda w fałszywej oprawie

Jednym z popularnych narzędzi dezinformacji jest manipulacja kontekstem. Fałszywe informacje często opierają się na prawdziwych faktach, jednak z wykorzystaniem fragmentów pasujących do danej narracji. Może to dotyczyć np. starych cytatów lub wydarzeń, które wprowadzają w błąd, sugerując, że odnoszą się do aktualnych sytuacji. Przykładem może być użycie cytatu polityka z 2017 roku w narracji z 2025 roku, co może wywołać wrażenie, że dana osoba wypowiada się na temat bieżących wydarzeń. Warto pamiętać, jak ważne jest dokładne sprawdzanie pełnych treści, dat i źródeł, aby uniknąć takiej manipulacji.

Selektywna prezentacja danych – jak manipulacja liczbami wpływa na naszą opinię

Manipulacja danymi to kolejna technika dezinformacyjna, która polega na selektywnym dobieraniu liczb lub przedstawianiu danych w sposób, który ma potwierdzić określoną narrację, pomijając informacje, które jej przeczą. Często spotykamy się również z sytuacją, w której opinie są przedstawiane jako fakty – bez źródeł, dowodów czy twardych danych. W takich przypadkach warto zachować szczególną ostrożność. Opinie są subiektywne i emocjonalne, podczas gdy fakty wymagają obiektywnego potwierdzenia.

Podszywanie się pod autorytety – fałszywe źródła i zaufane twarze

Z kolei jednym z bardziej podstępnych narzędzi manipulacji jest podszywanie się pod znane osoby, instytucje lub media. W dobie rozwoju sztucznej inteligencji i narzędzi graficznych coraz trudniej jest odróżnić prawdziwe konto od fałszywego. Manipulanci tworzą profile, które na pierwszy rzut oka wyglądają jak oficjalne, wykorzystując fałszywe nazwiska czy podrobione logo. Aby uniknąć tego typu manipulacji, należy zawsze sprawdzać autentyczność źródła, weryfikując, czy dana treść pochodzi z wiarygodnych mediów i oficjalnych profili.

Emocje jako narzędzie manipulacji – jak reagować na treści, które nas poruszają?

Wielu twórców zmanipulowanych treści wykorzystuje emocje – takie jak złość, strach, euforię czy współczucie – aby wywołać szybkie reakcje odbiorców. Takie emocjonalne treści często mają na celu skłonienie użytkowników do natychmiastowego podjęcia działań, np. udostępniania informacji. Kluczem do skutecznej obrony przed tego rodzaju manipulacjami jest dystans i refleksja. Zamiast od razu reagować, warto zadać sobie pytanie: „Co mnie tak poruszyło? Czy ta treść nie została stworzona specjalnie po to, by wywołać moją reakcję?”

Gdzie można zobaczyć kampanię?

Kampania Ministerstwa Cyfryzacji i NASK (Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa) „Nie bądź internetowym trollem” będzie trwała do końca czerwca 2025 roku. Głównym elementem kampanii jest 30-sekundowy spot (http://youtu.be/5tiGtbR_aJU?feature=shared), emitowany w telewizji, radiu i internecie. Na stronie https://www.nask.pl/dezinfo, poza treściami edukacyjnymi, dostępny jest także formularz do zgłaszania podejrzanych treści, co pozwoli na skuteczną walkę z dezinformacją w sieci.