Mural w Warszawie elementem kampanii „Pamiętaj. 23 sierpnia”

Porozumienie między nazistowskimi Niemcami a Związkiem Radzieckim z 1939 r. utorowało drogę do wybuchu II wojny światowej, a w jej następstwie: obozów koncentracyjnych, gułagów, Holokaustu, długich lat zimnej wojny i dla wielu społeczeństw Europy dalszego zniewolenia. Straty terytorialne, materialne i osobowe spowolniły lub uniemożliwiły rozwój w wielu dziedzinach na dziesięciolecia.

Kampania „Pamiętaj. 23 sierpnia” (enrs.eu/august23) zachęca do utrwalenia w świadomości tej symbolicznej daty i bliższego poznania losów osób, których życie naznaczyła walka z systemami totalitarnymi. „Bez wiedzy o tym, co się wydarzyło 23 sierpnia 1939 r. i jakie to miało konsekwencje, że od współpracy nazistowskich Niemiec i sowieckiej Rosji zaczęły się wszystkie dramaty II wojny światowej, trudno jest zrozumieć nie tylko historię XX wieku, lecz także tożsamość współczesnych Europejczyków” – mówi Rafał Rogulski, dyrektor ESPS. 

Znaczenie tego dnia pamięci, zdaniem dyrektora ESPS, dotyczy zarówno wiedzy historycznej na temat tamtych wydarzeń i ich konsekwencji, jak też jest jedną z form przepracowania traumy, którą wydarzenia te spowodowały. Co więcej, w dobie dezinformacji, szczególnie ważne jest opowiadanie o XX-wiecznej historii Europy bez przyzwolenia na fałsz oraz odkrywanie tej historii w losach konkretnych osób. Służą temu, między innymi, krótkie spoty filmowe poświęcone postaciom z różnych krajów europejskich. 

Bohaterami tegorocznej kampanii są: Johann Trollmann (1907–1944), niemiecki bokser pochodzenia romskiego, ofiara nazistowskich prześladowań, zamordowany przez obozowego kapo, którego wcześniej pokonał na ringu; oraz Emílie Machálkova (1926–2017), Czeszka pochodzenia romskiego, promotorka kultury romskiej, która przetrwała Holokaust.

W poprzednich latach ESPS przygotowała filmy o losach Kazimierza Moczarskiego, Borysa Romanczenki, Mali Zimetbaum i Edka Galińskiego, Władysława Bartoszewskiego, Doiny Cornei, Ievy Lase, Jaana Krossa, Milady Horákovej, Juliany Zarchi, Pétera Mansfelda. Wszystkie materiały filmowe przywołujące losy dwunastu postaci, których odwaga i opór wobec zła na trwale zapisały się w historii XX wieku, dostępne są pod linkiem: Remember. August 23 (youtube.com). 

Filmom towarzyszy kampania medialna oraz outdoorowa w centrach europejskich stolic, w tym Warszawy, Wilna, Berlina i Pragi, artykuły naukowe na temat współczesnych kontrowersji wokół paktu Ribbentrop-Mołotow na stronie www.enrs.eu, a także Poradnik obchodów 23 sierpnia z przydatnymi informacjami dotyczącymi obchodów tego dnia pamięci. 

Punktem szczególnym kampanii jest mural na ścianie budynku przy ul. Lipowej 5, nieopodal biblioteki uniwersyteckiej, projektu Marcina Czai – wyjątkowa wizualizacja międzypokoleniowej pamięci o wydarzeniach sprzed 85 lat i jej śladów w naszej codzienności. Mural dostępny jest nie tylko Warszawiakom, ale także, za pośrednictwem mediów, wszystkim zainteresowanym.

Nieodłącznym elementem kampanii jest okolicznościowa przypinka z czarną wstążką i napisem „Remember. August 23”. Ten symboliczny znak pamięci co roku zachęca polityków, dziennikarzy, artystów, działaczy społecznych, a także młodych ludzi z całej Europy do dyskusji na temat II wojny światowej i jej skutków. Przypinki są dostępne w siedzibie ESPS przy ul. Zielnej 37 w Warszawie oraz wybranych placówkach w Europie, które przyłączyły się do akcji.

Europejska Sieć Pamięć i Solidarność jest międzynarodowym przedsięwzięciem, które ma na celu kształtowanie dyskursu o historii Europy XX i XXI wieku i sposób jej upamiętniania ze szczególnym uwzględnieniem okresu dyktatur, wojen i społecznego sprzeciwu wobec zniewolenia.