Czy Orzeł uniknie opadającej powieki i pozłacanych nóg? Po fali krytyki, Ministerstwo Kultury rezygnuje z części kontrowersyjnych rozwiązań w nowelizacji przepisów o symbolach państwowych. Nadal jednak forsuje zmiany w narodowym hymnie.
Zaprenumeruj newsletterKwestie związane z użyciem symboli narodowych reguluje ustawa obowiązująca jeszcze od lat 80-tych. W 2018 zapowiedziano, że na stulecie niepodległości zostanie zaprezentowana nowelizacja porządkująca kwestie związane z herbem, kolorystyką i hymnem państwowym. Jednak dopiero pod koniec 2021 r. Ministerstwo Kultury zaprezentowało projekt nowej ustawy, a wraz z nim szereg propozycji zmian graficznych, które uzasadniano w taki oto sposób:
„Z uwagi na technikę graficzną twórcy wizerunku z 1927 r. Zygmunta Kamińskiego, orzeł biały w herbie państwowym jest cieniowany, a także niesymetryczny. Nowy projekt załączony do ustawy 4 dokonuje korekty w tym względzie, równocześnie wprowadzając trójliść, nawiązujący do wcześniejszych przedstawień orła białego. Korekta w projekcie obejmuje również dopracowanie wizerunku korony z prześwitami (obecnymi w projekcie z 1927 r., a następnie zarzuconymi z uwagi na technikę drukarską) oraz ozłocenie całych części rogowych, nie tylko szponów orła (zgodne z zasadami heraldyki). Wszystkie te zmiany mają charakter techniczny: dostosowują herb państwowy do wymogów heraldyki i możliwości współczesnych technik graficznych”
Pierwotnie zapowiedziano opracowanie brakujących zdaniem ministerstwa załączników z herbem oraz uzupełnienie partytur hymnu na orkiestrę, mających wykluczyć dowolne aranżacje „Mazurka Dąbrowskiego”. Wśród kwestii wymagających doprecyzowania znalazła się kwestia kolorystyki flagi, opisana według ministerstwa współrzędnymi przestrzeni barwnej CIELUV, nie dającej się w sposób jednoznaczny przekonwertować na przestrzenie stosowane dziś w technologiach graficznych i przy produkcji oznakowań, takie jak CMYK czy RGB.
Efekty prac wzbudziły olbrzymie kontrowersje i wywołały protesty. Wśród krytyków proponowanych zmian znalazły się m.in. Komisja Heraldyczna, Polskie Towarzystwo Heraldyczne, Polskie Towarzystwo Weksylologiczne, Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej oraz Kancelaria Prezydenta. Według Rzeczpospolitej sprzeciw wzbudziły m.in. propozycje przyjęcia karmazynu jako oficjalnej wersji czerwieni, czy usunięciu wężyka generalskiego z Chorągwi Rzeczypospolitej (symbol przynależny prezydentowi). Zastrzeżenia budził pomysł wprowadzenia dwóch rodzajów flag: biało-czerwonej („narodowa”) oraz „państwowej” z herbem, przeznaczonej dla urzędów. Fachowcy krytykowali także zmiany w wizerunku orła - m.in. pozłocenie nóg czy "opadającą powiekę" oka.
Konsultacje publiczne projektu ustawy trwały od 5 do 27 października 2021 r. Jak informuje MKiDN, wzięło w nich udział 95 podmiotów, spośród których 78 stanowiły osoby fizyczne, a 17 osoby prawne (w tym 15 organizacji pozarządowych i 2 przedsiębiorców). Według Rzeczpospolitej zaprezentowany przez ministerstwo raport z konsultacji sugeruje, że projekt trzeba będzie przygotować od nowa. Jak czytamy w komunikacie ministerstwa, uwzględniło ono całościowo lub w części 137 uwag (47,7%), odrzuciło 145 i pozostawiło 5 do dalszych decyzji. Po zakończeniu prac, nowa redakcja projektu ustawy wraz z poprawionymi załącznikami ma zostać opublikowana na stronie MKiDN.
Ministerstwo trwa jednak nadal przy pomyśle zmiany kolejności zwrotek hymnu, tłumacząc że „Powrót do pierwotnego układu zwrotek jest zabiegiem mającym na celu przywrócenie logiki utworu”. Celem zmian miałby być powrót do rękopisu Józefa Wybickiego, a zmiana ma pomóc w zrozumieniu tekstu. Krytycy pomysłu wskazują jednak, że tekst hymnu odbiega od rękopisu w wielu innych miejscach. – Zanim nowa kolejność zwrotek zapadnie w pamięć śpiewających, minie tyle czasu, że będzie więcej z tego zamieszania niż pożytku – mówi cytowana przez Rzeczpospolitą wiceszefowa sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu Iwona Śledzińska-Katarasińska z KO. – Chyba że jako pożytek zdefiniujemy chęć zapisania się w historii Piotra Glińskiego.
- Raport z konsultacji dostępny jest na stronach MKiDN: https://bip.mkidn.gov.pl/pages/posts/projekt-ustawy-o-symbolach-panstwowych-rzeczypospolitej-polskiej-3610.php
Andrzej-Ludwik Włoszczyński opublikował w serwisie Orli Dom wyczerpującą analizę proponowanych przez ministerstwo zmian:
