Podatnicy, porzućcie wszelką nadzieję

Tracą na tym podatnicy przez lata żyjący z piętnem podejrzanych i płacący potem gigantyczne odsetki.

- Zarzut niekonstytucyjności przepisów o zawieszeniu postępowania podatkowego wskutek wszczęcia postępowania karnego skarbowego jest przedmiotem wniosku RPO do TK, który na rozpoznanie czeka już 4 lata - mówi money.pl Marek Isański, prezes Fundacji Praw Podatnika.

Czym nie zajął się TK, musiał się zająć NSA. Na poniedziałkowym posiedzeniu siedmioosobowy skład Naczelnego Sądu Administracyjnego mógł stanąć w obronie podatników i pokazać aparatowi skarbowemu co najmniej żółtą kartkę za bezpodstawne wszczynanie postępowań karnych skarbowych.

Przez brak jednego papierka muszą zapłacić duży podatek

Niestety dla wszystkich Polaków, NSA zdecydował, że wystarczy, by skarbówka poinformowała nas o wszczęciu KS, bez wskazania zasadności postępowania. Można zatem nadal ścigać podatników przez lata i naliczać im odsetki, nawet kiedy wszczęte postępowanie KS zostanie potem umorzone.

- Oznacza to zgodę NSA na fikcyjność instytucji przedawnienia, bo fiskus jak chce, to w ułamku sekundy bez żadnych podstaw, weszcznie postępowanie karne skarbowe i czegoś takiego jak przedawnienie nie ma. Może zatem fiskus nadal dręczyć podatników kontrolami przez dziesiątki lat i „hodować” im odsetki, nawet kiedy wszczęte postępowanie KS zostanie potem umorzone - mówi Isański.

Prawne obchodzenie... prawa

Jak dodaje nasz rozmówca argumentujący przed składem NSA w tej sprawie, jeszcze kilka lat temu sugestia, że postępowania KS mogłyby być wszczynane z powodów pozamerytorycznych, tj. nie dla ścigania przestępstw podatkowych, ale instrumentalnie, jedynie dla osiągnięcia efektu zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, spotykała się z kategoryczną reakcją, że to niemożliwe.

- Bo to niemożliwe, aby w demokratycznym państwie prawa organ działający na podstawie prawa obchodził to prawo - mówi Isański.

Jednak dziś już - jego zdaniem - nikt, kto ma styczność z tymi sprawami, nie broniłby tezy, że takich sytuacji nie ma albo, że są to wypadki jednostkowe. W istocie jest to już stały element rzeczywistości działalności organów podatkowych, które najzwyczajniej przyzwyczaiły się, że bez konsekwencji nadużywają instytucji postępowania karnoskarbowego w interesie czysto fiskalnym.

Jak już pisaliśmy w money.pl, minister finansów wskutek interwencji Fundacji Praw Podatnika dotyczącej bezzasadnego, nakierowanego na uniknięcie przedawnienia, nakazał ponowną weryfikację toczących się postępowań karnoskarbowych. W efekcie zostały one umorzone w liczbie kilkudziesięciu, o czym również informowaliśmy w money.pl.

To właśnie na przykładzie jednej tylko ulgi - ulgi meldunkowej - widać wyraźnie, że wszczynanie postępowań KS bez podstaw merytorycznych nie należy do sytuacji marginalnych i wyjątkowych.

Dane pokazują, po co KS skarbówce

Z danych FPP wynika wprost, że wszystkie one były wszczynane jedynie w drugiej połowie ostatniego roku terminu przedawnienia. Natomiast w stosunku do tych „ulgowiczów”, którzy nie zbliżyli się jeszcze do terminu przedawniania, nie wszczęto ani jednego takiego postępowania.

Widać tu zatem brak konsekwencji aparatu skarbowego, można nawet mieć podejrzenia o zaniechanie obowiązków służbowych przez urzędników. Bo przecież sytuacja wszystkich „ulgowiczów” jest niemalże identyczna.

Zatem albo wszyscy powinni być podejrzani, albo nikt. Tu jednak widać tylko schemat związany ze zbliżającym się przedawnieniem, które fiskus przerywa, wszczynając postępowania, żeby zatuszować swoją opieszałość, albo - co gorsza - by możliwie długo hodować na obywatelach odsetki w sposób świadomy i zaplanowany.

- Najważniejsze, zdaniem Fundacji, jest dostrzeżenie, skąd w ogóle wziął się ten problem, który dziś rozstrzygał skład 7 sędziów NSA. Po pierwsze problem jest konsekwencja terminu wszczęcia postępowania podatkowego - mówi Isański.

Bo gdy aparat skarbowy wszczyna postępowania podatkowe na długo przed przedawnieniem, to nie wszczyna postępowań karnych skarbowych - „ulgowicze” są doskonałym, a wręcz modelowym przykładem. Bowiem w stosunku do żadnego z nich nie dał poczatku postępowania karnego skarbowego, jeśli decyzja ostateczna została wydana na wiele miesięcy przed upływem terminu przedawnienia.

Tuż przed końcem przedawnienia

- Natomiast gdy postępowanie podatkowe wszczęto w ostatnim roku przed przedawnieniem i istniała obawa, że zobowiązanie ulegnie przedawnieniu, to wszczynanie postępowań karnych skarbowych było normą - dodaje Isański.

W innym możliwym scenariuszu, gdy aparat skarbowy wszczyna postępowania podatkowe na długo przed przedawnieniem, to wszczynanie ich nie budzi żadnych emocji czy też sporów między podatnikami a aparatem podatkowych.

- Bo gdy jest wydana decyzja ostateczna, która potwierdza naruszenie prawa podatkowego i jeśli jest uzasadnienie, że to naruszenie prawa podatkowego nastąpiło umyślnie, to są podstawy do wszczęcia postępowania karnego skarbowego. To postępowanie zawiesza bieg przedawnienia zobowiązania, o ile podatnik zostanie zawiadomiony o tym fakcie - wyjaśnia Isański.

Problem w całej sprawie pojawił się - w jego ocenie - jako konsekwencja zbyt późnego wszczynania postępowań podatkowych, ponieważ dotychczasowa praktyka interpretacyjna przepisu art. 70 par. 1 ordynacji podatkowej sprowadziła treść tego przepisu do tego, że traktowany jest on jako termin na wszczęcie postępowania podatkowego.

- Praktyka ta całkowicie wypacza sens przedawnienia w podatkach, jak i zupełnie, co jeszcze bardziej zastanawiające, odchodzi od literalnego brzmienia przepisu z art. 70, par. 1 ordynacji podatkowej. Sens zapisany w przedmiotowym przepisie jest oczywisty, że jest to termin na zakończenie postępowania podatkowego - przekonuje Isański.

Znamienne jest, że prawie wszystkie sprawy podatkowe, w których wszczęto postępowanie karne skarbowe, rozpoczęły się zbyt późno: w ostatnim roku przed przedawnieniem lub nawet w ostatnim półroczu. Wiadomym więc było już od daty wszczęcia postępowania podatkowego, że nie da się go zakończyć ostateczną decyzją przed upływem terminu ze wspomnianego art. 70.

Skarbówka nie może tak robić?

- Obowiązkiem organu podatkowego jest wszczynanie postępowań w takim terminie, aby zdążyć je zakończyć przed upływem przedawnienia. Niestety sąd administracyjny nie dopatrywał się dotychczas w takim działaniu niezgodności z prawem. A jest ona ewidentna - twierdzi Isański.

Jak dodaje, treść tego artykułu nie może budzić żadnych wątpliwości, że oznacza on kres prowadzenia postępowania podatkowego. Oznacza to, że musi być po prostu dostateczna ilość czasu od wszczęcia postępowania podatkowego, aby przed terminem przedawnienia mogła być wydana decyzja ostateczna.

- Gdyby postępowania podatkowe albo kontrolne wszczynane były po bożemu, czyli biorąc pod uwagę z jednej strony możliwy czas trwania całego postępowania, a z drugiej strony 5-letni termin przedawnienia, to nie byłoby potrzeby dzisiejszej uchwały i tysięcy niepotrzebnych sporów sądowych.

Całkowicie błędny jest, w jego ocenie, ciągle dość powszechny pogląd, według którego organ może wszczynać postępowania podatkowe aż do momentu przedawnienia zobowiązania. Rozpoczynanie postępowań podatkowych na przykład na miesiąc przez upływem przedawnienia jest zdaniem prezesa FPP niedopuszczalne. Praktyka pokazuje jednak, że tak właśnie ciągle robi skarbówka.

- Wszystkie postępowania wszczynane zbyt późno, a w szczególności te, które wszczynane są w ostatnim roku przed upływem terminu przedawnienia, to ewidentne łamanie prawa przez aparat skarbowy. Jest to bowiem naruszenie konstytucyjnej zasady praworządności i legalizmu - mówi Isański.

Ponadto problem przedstawiony składowi poszerzonemu NSA dotyczył innej bardzo istotnej kwestii. Treści zawiadomienia o zawieszeniu biegu przedawnienia. Jak przypominała podczas rozprawy FPP, mówimy tu o sytuacji podatnika, gdy zobowiązanie podatkowe wynika z jego deklaracji. To bardzo istotne.

Sądy zawsze po stronie urzędników?

Czyli wszczęto postępowanie karne skarbowe w sytuacji, gdy to ta właśnie deklaracja określa zobowiązanie podatkowe podatnika. - Mamy więc do czynienia z podwójną hipotezą ze strony urzędnika skarbowego: jedną, że na podatniku ciąży inne zobowiązanie niż wynikające z deklaracji i że jest to wynik zawinionego działania. To tylko hipotezy urzędnika. One niczego kreować nie mogą - wyjaśnia Isański.

Tymczasem - jak przekonuje - zawiadomienie z art. 70. o.p., czyli zwykła kartka papieru, decyduje o odebraniu jednego z fundamentalnych praw podatnika - prawa do przedawnienia, czyli stabilizacji stosunku: państwo - obywatel. Musi więc treść tego zawiadomienia realizować konstytucyjną zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego prawa.

- Podatnik musi z tego właśnie zawiadomienia dowiedzieć się, że nie zostało w żaden sposób nadużyte prawo przez aparat skarbowy poprzez bezzasadne, bezpodstawne wszczęcie postępowania karnego skarbowego. Z zawiadomienia musi wynikać, że były pełne podstawy do wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Bo tylko w stosunku do takiego obywatela można ograniczać prawo do ustawowego terminu przedawnienia - konkluduje Isański.

NSA nie odniósł się w uzasadnieniu ustnym ani jednym słowem do tych argumentów. Isański ma jednak nadzieję, że może w uzasadnieniu pisemnym tak się stanie.

- Rolą sądu administracyjnego jest obrona obywateli przed nadużywających swych uprawnień organami państw. A nie obrona organów państwa przed obywatelami. A ta uchwała nie wpisuje się w ochronę obywateli przed łamiącym prawo organami podatkowymi. Od lat powtarzam, że reforma sądownictwa jest najważniejszym zadaniem, przed jakim stoi państwo polskie i że trzeba ją rozpocząć od reformy sądownictwa administracyjnego - konkluduje prezes FPP.

Rekordzista w walce ze skarbówką właśnie w celu obrony obywateli przed niesprawiedliwymi decyzjami urzędniczymi i sądowymi powołał Fundację. - Prowadzący działalność gospodarczą nadal, tak samo jak za czasów komunistycznych, traktowany jest jak oszust i złodziej, który nie zasługuje nawet na odrobinę zaufania - mówił nam Marek Isański tuż po powołaniu do życia FPP.