Prawna ochrona marki osobistej. Prawo do firmy a znak towarowy

Prawna ochrona marki osobistej a zaufanie

Pamiętam, gdy po raz pierwszy wpadła mi w ręce książka Michała Szafrańskiego pt.: „Zaufanie czyli waluta przyszłości”. Pomyślałam wtedy, że w budowaniu marki (nie tylko osobistej) nie ma nic cenniejszego niż zaufanie, którym darzą nas inni – nasi klienci, współpracownicy czy przyjaciele.

O tym, jak ważne jest budowanie zaufania, które przekłada się na pozytywną reputację – tak niezbędną w budowaniu marki osobistej – pisała również w swojej bestsellerowej książce pt.: „Jesteś marką. Jak odnieść sukces i pozostać sobą” Joanna Malinowska – Parzydło.

Myślę, że gdyby istniał skuteczny sposób prawny na zatrzymanie raz zbudowanego zaufania to byłaby to z pewnością najchętniej realizowana usługa prawna. Niestety, w tym zakresie prawo nie jest idealne. Co nie oznacza, że nie oferuje nam ono żadnych sposobów ochrony marki osobistej, która – mądrze prowadzona – może wzmacniać zaufanie odbiorców. Dzisiaj przedstawię dwa sposoby ochrony marki osobistej, które warto znać:

#1 Prawo do firmy

Większość moich klientów jest zaskoczona, gdy – podczas konsultacji ws. ochrony marki – pytam ich o to, jaką „nazwę” wybrali dla swojej jednoosobowej działalności gospodarczej (jaką wskazali podczas rejestracji swojej działalności w rejestrze przedsiębiorców CEIDG – Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej). Nic dziwnego, większość przedsiębiorców nie ma świadomości, że ochrona marki zaczyna się już w momencie podjęcia decyzji o wyborze „nazwy” dla swojej działalności gospodarczej.

W chwili rejestracji działalności gospodarczej pod określoną „nazwą” przedsiębiorca nabywa bowiem tzw. prawo do firmy . A owa „firma” to nic innego jak potoczna „nazwa” przedsiębiorcy składająca się z (zawsze) imienia i nazwiska przedsiębiorcy (element obowiązkowy) oraz z (dodatkowego elementu fakultatywnego) określenia wskazującego na przedmiot lub miejsce prowadzenia działalności przedsiębiorcy lub innego elementu dowolnie obranego (np. nazwy fantazyjnej). Przykłady? „Anna Kowalska Usługi kosmetyczne” lub „Jan Malinowski Sklep wędkarski”.

Art. 43 ²  k.c. [Firma]

§ 1. Przedsiębiorca działa pod firmą.

§ 2. Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

Art. 43 ⁴  k.c. [Firma osoby fizycznej]

Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych .

Z przepisów art. 43[2] kodeksu cywilnego (k.c.) oraz art. 43[4] k.c. dowiadujemy się zatem, że:

• przedsiębiorca działa „ pod firmą ” ;
• firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko,
• co jednak nie wyklucza włączenia do firmy pseudonimu czy dodatkowych określeń wskazujących (przykładowo) na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych (w tym oznaczeń fantazyjnych).

Jeżeli zależy nam na podkreśleniu marki osobistej w postaci imienia i nazwiska to możemy pozostać jedynie przy obowiązkowym elemencie wskazania imienia i nazwiska i zrezygnować z dodatkowego oznaczenia fakultatywnego.

Jaka powinna być firma przedsiębiorcy? Przede wszystkim czytelna . Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego firma (czyli potocznie – „nazwa”) przedsiębiorcy powinna odróżniać się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku:

Art. 43 ³  k.c. [Czytelność firmy]

§ 1. Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku .

§ 2. Firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia.

Co istotne, firma przedsiębiorcy nie powinna wprowadzać w błąd. Jeżeli więc przedsiębiorca planuje świadczyć usługi – przykładowo – kosmetyczne to nie powinien rejestrować działaloności gospodarczej o brzmieniu – przykładowo – Anna Kowalska Pozycjonowanie stron internetowych.

Dlaczego firma ma znaczenie?

Firma (potocznie „nazwa”) przedsiębiorcy jest istotna z punktu widzenia strategii ochrony marki osobistej, ponieważ jest chroniona przez prawo.

Art. 43 ¹⁰  k.c. [Ochrona prawa do firmy]

Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia.

Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostanie naruszone (lub zagrożone cudzym działaniem) może żądać zaniechania tego działania. Co więcej, może również żądać usunięcia skutków naruszenia, złożenia oświadczenia w odpowiedniej treści i formie, naprawienia szkody, a nawet wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która odpuściła się naruszenia.

Wachlarz roszczeń przysługujących przedsiębiorcy z tytułu naruszenia jego prawa do firmy jest zatem szeroki. Prawo do firmy jest zatem realną wartością dla każdego przedsiębiorcy i warto mieć tego świadomość już na etapie podejmowania pierwszych decyzji dot. prowadzenia działalności gospodarczej.

Dodatkowo – co warte podkreślenia – prawo do firmy to prawo, które jest chronione przez przepisy prawa cywilnego przez sam fakt podania go podczas (dadajmy – bezpłatnej) rejestracji przedsiębiorcy w rejestrze przedsiębiorców CEIDG. Aby zapewnić sobie ochronę prawa do firmy (w odróżnieniu od znaku towarowego) nie są wymagane żadne inne formalności.

Dużo praktycznych informacji o zakładaniu działalności gospodarczej znajdziesz również na stronie biznes.gov.pl .

#2 Znak towarowy

Jeżeli natomiast zależy Ci na zapewnieniu swojej marce możliwie najmocniejszej i najskuteczniejszej ochrony to zachęcam Cię do ochrony swojej marki jako znaku towarowego. Prawo ochronne na znak towarowy, które można uzyskać w wyniku rejestracji, to prawo niezależne od prawa do firmy (może istnieć obok prawa do firmy).

Czy każde oznaczenie będzie mogło być chronione jako znak towarowy?

Nie. Znakiem towarowym będzie mogło zostać tylko takie oznaczenie, które nadaje się do odróżnienia towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innego przedsiębiorstwa. Znak towarowy musi mieć charakter odróżniający. Znak towarowy nie może stanowić opisu sprzedawanych towarów lub usług.

Art. 120 p.w.p. [Definicja znaku towarowego]

1. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.

2. Znakiem towarowym, w rozumieniu ust. 1, może być w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk.

Istnieją różnego rodzaju znaki towarowe. Znak towarowy może, ale nie musi być oznaczeniem słownym. W zależności od przyjętej strategii ochrony marki przedsiębiorca może dokonać – przykładowo – obok słownego znaku towarowego również zgłoszenia graficznego lub słowno-graficznego znaku towarowego.

Aby uzyskać prawo ochronne na znak towarowy (tj. prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy na wybranym terytorium) należy dokonać zgłoszenia znaku towarowego i przejść przez płatną procedurę rejestrową. Przykładowo – chcąc uzyskać prawo wyłączne na terenie naszego kraju – należy złożyć podanie w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej, dokonać opłaty zgłoszeniowej, a następnie – po uzyskaniu pozytywnej decyzji Urzędu Patentowego – dokonać uiszczenia opłaty za ochronę.

Dlaczego znak towarowy ma znaczenie?

Prawo ochronne na znak towarowy daje przedsiębiorcy prawo wyłącznego używania znaku (w sposób zarobkowy i zawodowy) dla wybranych towarów lub usług, na określonym terytorium, przez określony 10-letni (z możliwością przedłużenia) okres ochronny.

W praktyce oznacza to monopol na oferowanie wybranych towarów lub usług na określonym terytorium pod chronionym znakiem towarowym.

Art. 153 p.w.p. [Treść prawa ochronnego]

1. Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

1 ¹ . Udzielone prawa ochronne na znaki towarowe podlegają wpisowi do rejestru znaków towarowych.

1 ² . Udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego na znak towarowy.

1 ³ . Uprawniony może wskazać, że jego znak został zarejestrowany, poprzez umieszczenie w sąsiedztwie znaku towarowego litery „R” wpisanej w okrąg.

2. Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym.

3. Prawo ochronne na znak towarowy przedłuża się o dalsze 10 lat ochrony, o ile uiszczona zostanie opłata za dalszy okres ochrony. […]

Prawo ochronne na znak towarowy podlega wpisowi do oficjalnego, publicznego rejestru znaków towarowych. Inny przedsiębiorca działający na tym samym rynku w sposób naruszający prawo ochronne na znak towarowy nie może się zatem „zasłaniać” niewiedzą o przysługującym innemu przedsiębiorcy prawie wyłącznym.

Ochrona marki osobistej w praktyce

Wielu przedsiębiorców buduje dziś marki osobiste wykorzystując przy tym świadomie narzędzia oferowane przez prawo. Dobrym przykładem świadomego budowania marki osobistej jest -między innymi – Pani Sonia Szramek-Karcz, która chroni swoją markę osobistą „SONIA ” przy pomocy słownego znaku towarowego Unii Europejskiej między innymi dla usług edukacyjnych i szkoleniowych.

Ochrona marki osobistej – prawo do firmy vs. znak towarowy

Z chwilą rejestracji działalności gospodarczej w rejestrze przedsiębiorców CEIDG przedsiębiorca uzyskuje prawo do firmy – pierwszą prawną ochronę swojej marki. Dlaczego zatem przedsiębiorcy tak chętnie sięgają po rejestrację znaku towarowego? Czy ochrona wynikająca z posiadania prawa do firmy nie jest wystarczająca?

Ochrona prawna wynikająca z uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy jest w praktyce mocniejsza niż ochrona wynikająca z prawa do firmy. Dlaczego?

Tylko dzięki uzyskaniu prawa ochronnego na znak towarowy uprawniony uzyskuje prawo wyłącznego używania znaku towarowego co do określonych towarów i/lub usług na wybranym terytorium, które to prawo jest skuteczne  erga omnes (co oznacza, że prawo to musi być respektowane przez inne osoby działające na rynku).

Podczas rejestracji działalności gospodarczej w rejestrze przedsiębiorców CEIDG przedsiębiorca nie uzyskuje wyłączności (prawa wyłącznego) na korzystanie z firmy (nazwy). Nikt nie weryfikuje, czy wybrana przez nowego przedsiębiorcę firma istnieje już w rejestrze przedsiębiorców CEIDG, czy nie.

Podsumowując, prawo ochronne na znak towarowy jako jedyne zapewnia uprawnionemu „monopol” na oferowanie wybranych towarów i usług na określonym terytorium. Wyłącznym uprawnionym do korzystania ze znaku towarowego jest jego właściciel. Dlatego rekomendując najskuteczniejszy sposób na ochronę marki osobistej rekomenduję pamiętać nie tylko o prawo do firmy ale również o uzyskaniu prawa ochronnego na znak towarowy.

I nawet jeżeli oba przedstawione wyżej sposoby nie są w stanie pomóc przedsiębiorcy w utrzymaniu raz zbudowanego zaufania odbiorców to z pewnością są one w stanie – pod warunkiem mądrego prowadzenia i rozwijania marki osobistej – skutecznie wzmocnić ją zarówno pod kątem prawnym, jak i biznesowym.

Magdalena Miernik-Grzesiowska