Z badań przeprowadzonych przez IPSOS na zlecenie firmy Reckitt[1] wynika, że świadomość dotycząca infekcji górnych dróg oddechowych jest niewystarczająca i wymaga systemowych działań. Jedna czwarta badanych błędnie twierdzi, że infekcję wirusową należy zwalczać antybiotykami. Łykamy je niepotrzebnie, ponieważ wierzymy, że pozwolą nam szybko wrócić do zdrowia. W efekcie nie tylko osłabiamy organizm, ale również przyczyniamy się do zmniejszenia skuteczności antybiotyków w przyszłości.
Zaprenumeruj newsletterZ edukacją na bakier
Polska znajduje się w pierwszej dziesiątce krajów OECD, w których przyjmuje się najwięcej antybiotyków. Jedną z najczęstszych przyczyn ich nadużywania są infekcje górnych dróg oddechowych. Aby sprawdzić stan wiedzy społeczeństwa na temat leczenia infekcji gardła i antybiotyków[1]1, Reckitt zlecił badania, które zostały przeprowadzone przez Ipsos w czerwcu tego roku. Jego wyniki zostały zaprezentowane podczas jednego z najbardziej prestiżowych wydarzeń poświęconych ochronie zdrowia - Forum Rynku Zdrowia - w panelu „Dlaczego Polacy kochają antybiotyki i co z tego wynika”[2]. Badania wyraźnie pokazały brak podstawowej wiedzy w zakresie rozróżniania wirusa od bakterii i wiedzy na temat właściwego leczenia infekcji. Połowa Polaków zwyczajnie nie wie, na co działają antybiotyki. Dominuje przekonanie, że antybiotyk to jedyny, słuszny wybór bez względu na przyczynę choroby. Zaledwie 45 proc. badanych ma świadomość, że po antybiotyk należy sięgnąć w przypadku infekcji bakteryjnej, a nie pomoże on przy wirusowej. Polacy przyznają się do wymuszania na lekarzach wypisania recepty na antybiotyk i często nie kończą pełnego cyklu leczenia uspokojeni po kilku dniach poprawą swojego stanu zdrowia. Co więcej, przy kolejnej infekcji sięgają po antybiotyk odłożony na później. Aż 35 proc. badanych osób, które kiedykolwiek stosowały antybiotyk do leczenia infekcji powiązanej z bólem gardła, przyznało, że robiło to bez zalecenia lekarzy.
Antybiotyki nie działają na wirusy, które są przyczyną 9 na 10 infekcji gardła. Inga Songin, Marketing Director Poland & EE, Reckitt, mówi o potrzebie kształtowania postaw odpowiedzialnego leczenia
w Polsce.
- Znajdujemy się w czołówce państw europejskich, w których antybiotyki są stosowane bez racjonalnego uzasadnienia i umiaru. Zlecone przez nas badania IPSOS wskazują dobitnie, że jest to obszar wymagający edukacji, budowania świadomości i kultury zdrowotnej już od najmłodszych lat. Konsekwentnie wspieramy szerokie działania edukacyjne skierowane zarówno do środowiska medycznego, jak i pacjentów. Stoi przed nami ogromne wyzwanie - porządkowanie wiedzy na temat właściwego leczenia infekcji górnych dróg oddechowych, w tym zwłaszcza bólu gardła – powszechnej dolegliwości, którą często leczymy na własną rękę.
Asertywna porada i prosta komunikacja
Temat niewłaściwego stosowania antybiotyków w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych jest podnoszony przez ekspertów już od dawna, a nadal stanowi systemowy problem. Eksperci[2] apelują
o szerokie działania edukacyjne i rozsądne stosowanie antybiotyków w oparciu o rzetelne i dostępne źródła informacji dla pacjentów. Zdaniem dr hab. n. med. Agnieszki Mastalerz-Migas, prof. UMW, należy zadbać o zbudowanie relacji między pacjentem a lekarzem opartej na zaufaniu, a także przywrócić postrzeganie pozycji medyka jako eksperta w swojej dziedzinie, do którego zwracamy się po poradę. Niekoniecznie za każdym razem musimy opuszczać gabinet z wypisaną receptą na antybiotyk.
- Jest wiele leków, po które można sięgnąć w leczeniu objawowym i miejscowym, przy czym jest to leczenie bezpieczne, bez ryzyka rozwoju antybiotykooporności – podkreśla. Pamiętając, że antybiotyk jest bronią obosieczną i bywa przyczyną problemów np. biegunek, zwraca uwagę na konieczność edukacji pacjentów. Pacjenci postrzegają antybiotyk jako panaceum na wszystko. Czasem mówią o antybiotyku jako o cudownym leku na ból kręgosłupa. Antybiotyk jawi się jako święty Graal, który zrobi w organizmie określony porządek. A tak nie jest – podkreśla dr Michał Sutkowski, specjalista medycyny rodzinnej i chorób wewnętrznych, prezes Warszawskich Lekarzy Rodzinnych. Z kolei lek. med. Jacek Krajewski przypomina, że w przypadku wirusowej infekcji gardła podstawowe jest leczenie objawowe z zastosowaniem środków miejscowo ograniczających ból i stan zapalny połączone ze strategią czujnego oczekiwania.
Proste uzasadnienie podaje mikrobiolog i wirusolog dr hab. Tomasz Dzieciątkowski z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, który przypomina, że około 90 proc. wszystkich zakażeń górnych dróg oddechowych to infekcje o podłożu wirusowym, a zaledwie 10 proc. z nich ma podłoże bakteryjne.
- Pacjenci oczekują jednak leczenia antybiotykiem. Trzeba zainwestować w szerokozasięgowe akcje edukacyjne, które są kluczem do zmiany postaw i przyzwyczajeń – postuluje prof. dr hab. n. med. Andrzej Fal, kierownik Kliniki Alergologii, Chorób Płuc i Chorób Wewnętrznych Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie, prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego, autor wytycznych dotyczących leczenia infekcji górnych dróg oddechowych.
Ponura przyszłość – czas na działanie
Ochrona antybiotyków jest jednym z głównych wyzwań zdrowotnych na skalę światową. Nieuzasadnione przyjmowanie antybiotyków podczas infekcji wirusowych lub ich niewłaściwie stosowanie, np. zakończona zbyt wcześnie kuracja, powodują, że bakterie uczą się blokować działanie antybiotyków. Proces ten zwany antybiotykoopornością jest na tyle poważny, że Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała to zjawisko za zagrożenie o wymiarze globalnym. W 2015 roku ustanowiła Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach, który w tym roku obchodzony jest w dniach 18-24 listopada. To doskonała okazja, by przypomnieć, że wedle najbardziej pesymistycznych prognoz za trzydzieści lat dostępne na rynku antybiotyki nie będą już skutecznie chronić nas przed śmiertelnymi chorobami, co może przełożyć się na 10 milionów zgonów rocznie. Świadom zagrożenia Reckitt powołał globalnie projekt GRIP Initiative, którego celem jest edukacja w zakresie racjonalnego stosowania antybiotyków w infekcjach górnych dróg oddechowych. Zainicjowane lokalnie działania są odpowiedzią na podkreślane przez ekspertów potrzeby edukacji całego społeczeństwa. Ich kierunki nakreśla dokument „Edukacja dotycząca racjonalnego stosowania antybiotyków w chorobach górnych dróg oddechowych”. W gronie specjalistów, którzy wsparli ten ważny cel, znaleźli się: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, prof. UMW, prof. dr hab. n. med. Dagmara Mirowska-Guzel, dr hab. n. med. Tomasz Dzieciątkowski, lek. med. Michał Sutkowski, lek. med. Jacek Krajewski i lek. med. Mateusz Babicki. Publikację objęły patronatem Naczelna Izba Lekarska, Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej oraz Fundacja My Pacjenci.
Źródło: Reckitt Benckiser (Poland) S.A.
