dezinformacja: najpopularniejsze artykuły

Fake newsy, czyli nieprawdziwe informacje rozpowszechniane przez media od kilkunastu miesięcy są bardzo głośnym i nośnym tematem. Warto się przyjrzeć temu zjawisku dokładniej.

W dobie światowej epidemii koronawirusa pojawiło się wiele pytań dotyczących bezprawnej reklamy produktów rzekomo zwalczających wirusa. Czy w reklamie albo na opakowaniu towarów, np. kosmetyków czy suplementów diety, można umieścić informacje typu „działanie przeciwwirusowe; leczenie grypy; ochrona przed zarażeniem SARS-Cov-2; leczenie infekcji COVID-19”?

UOKiK stawia zarzuty związane z handlem fałszywymi opiniami dwóm spółkom - Opinie.pro z Lubartowa oraz SN Marketing z Krakowa. Za tworzenie, pozyskiwanie i zamieszczanie fałszywych opinii w sieci grozi kara finansowa do 10 proc. obrotu. To kolejne działanie na rynku reklamy internetowej w tym roku.

Tragiczna śmierć niespełna 16-letniego Mikołaja Filiksa stała się wyzwaniem dla opinii publicznej, a zwłaszcza dla naszego środowiska, bo mogły się do niej przyczynić działania osób przedstawiających się tak jak my – jako dziennikarze i dziennikarki. Media publiczne – Radio Szczecin oraz TVP Info – informując 29 grudnia 2022 roku o wyroku z grudnia 2021 roku, dotyczącym osoby skazanej za czyny pedofilskie, zrobiły to bowiem w sposób, który pozwolił na łatwą identyfikację, że ofiarą było dziecko szczecińskiej posłanki Koalicji Obywatelskiej Magdaleny Filiks.

Omnibus to potoczna nazwa unijnej dyrektywy, którą powinni znać wszyscy prowadzący działalność handlową, a zwłaszcza sprzedający online. Dyrektywa wprowadzi sporo pozytywnego zamieszania. Jej implementacja na poziomie krajowym m.in. podejmie walkę z tzw. fake reviews, czyli fałszywymi opiniami.

Miało być bezpieczniej, klarowniej i oczywiście z obopólną korzyścią dla przedsiębiorców i ich klientów. Jedni widzieli w RODO receptę na bolączki obywateli umęczonych nagminnym wykorzystywaniem danych osobowych, inni dopatrywali się w rozporządzeniu uregulowania zasad współpracy z obecnymi i potencjalnymi kontrahentami. Tymczasem rzeczywistość jak zwykle brutalnie zweryfikowała hurraoptymistyczne założenia - system, który miał zatroszczyć się o ochronę danych osobowych, stał się przekleństwem przedsiębiorców i bronią obosieczną w rękach klientów. Czy unijna regulacja wniosła do polskiego biznesu coś więcej niż setki nonsensownych sytuacji, których firmy doświadczają obecnie na co dzień?

W związku ze skierowanym przez Zarząd Polskiego Stowarzyszenia Public Relations wystąpieniem o wydanie przez Radę Etyki Public Relations (REPR) opinii dotyczącej coraz częściej opisywanej przez media praktyki zlecania przez podmioty zajmujące się public relations działań hejterskich i trollingu REPR oświadcza, co następuje:

Rozwój sztucznej inteligencji (SI) oraz zintegrowanych systemów marketingowych ułatwiły rozprzestrzenianie nieprawdziwych informacji w internecie. Boty rozprzestrzeniają sfabrykowane informacje, powstają systemy SI do manipulowania obrazami i tekstami, a większość społeczeństwa nie weryfikuje prawdziwości pozyskiwanych informacji. Korporacje technologiczne i przedstawiciele administracji publicznej pracują nad narzędziami, które pozwolą skutecznie zidentyfikować treści o charakterze dezinformacyjnym.

Opracowanie „Propaganda i wolność mediów” jest nieformalnym dokumentem autorstwa Biura Przedstawiciela OBWE do spraw Wolności Mediów opisującym metody propagandy, przede wszystkim rosyjskiej, związanej z konfliktem wokół Ukrainy.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wszczęła na wniosek Antoniego Macierewicza postępowanie w sprawie „naruszenia polskiej racji stanu” w związku z wyemitowanym w TVN24 i TVN reportażem „Siła kłamstwa”. W geście solidarności z TVN, wiele polskich mediów publikuje dziś swoje stanowisko w tej sprawie, udostępniając nagrodzony Grand Pressem materiał.

Zarówno europejskie, jak i amerykańskie ramy prawne regulujące działalność rynku cyfrowego mają ponad 20 lat. W przypadku tak dynamicznie rozwijającego się i stale ewoluującego sektora stanowi to kolosalne opóźnienie. Nadrobienie go stanowi dla Unii Europejskiej oraz USA jedno z najważniejszych wyzwań na najbliższe lata – prace legislacyjne już się rozpoczęły.

YouTube to otwarta platforma, gdzie każdy może przesłać film i podzielić się nim z całym światem. Ta otwartość wiąże się zarówno z wielkimi możliwościami, jak i wyzwaniami. Choć wspieramy ekspresję twórczą, pamiętamy też o odpowiedzialności, jaka jej towarzyszy.

Zjawisko fake newsów, napędzane przez upowszechnianie się mediów społecznościowych, to coraz większy problem, którego efektem jest spadek zaufania społecznego – nie tylko do mediów, lecz także do instytucji publicznych. Eksperci zauważają, że fake newsów nie da się oddzielić od faktów, dopóki nie zmienią się nawyki czytelników, przyzwyczajonych do szybkiej i pobieżnej konsumpcji treści. Paradoksalnie, to zjawisko może też spowodować, że do łask wrócą media tradycyjne i wzrośnie zapotrzebowanie na opiniotwórcze, rzetelne dziennikarstwo. To wnioski z warsztatu Komitetu Dialogu Społecznego KIG „Wpływ technologii informacyjnych na społeczną rzeczywistość”.

W Europie i na świecie rusza maraton wyborczy. Za nami pierwsze tury wyborów regionalnych w Hiszpanii i Włoszech. Przed nami głosowanie w wyborach samorządowych w Polsce, do europarlamentu czy wybory prezydenckie w USA. Czy wynik wyborów może być zagrożony w wyniku ataków cyberprzestępców? Co może wpływać na nasze głosowanie- zastanawia się Shamla Naidoo, adiunkt prawa na Uniwersytecie w Illinois Chicago School of Law oraz jednocześnie dyrektor ds. strategii i innowacji w chmurze w Netskope a także Michał Borowiecki, Dyrektor Regionalny Netskope na Polskę i Europę Środkowo-Wschodnią.

Przez ponad dwa lata działalności zespół #FakeHunter zweryfikował 2 tys. fake newsów. Fałszywe informacje publikowane w sieci dotyczyły głównie tematyki: geopolitycznej, szczepionek, koronawirusa, telekomunikacji i finansów.

Zapadło sześć decyzji UOKiK za brak współpracy z urzędem. Kary dla influencerów wyniosły łącznie 139 tys. zł. To pierwsze sankcje w prowadzonych postępowaniach.

– Trzeba wrócić do dyskusji nad wprowadzeniem w szkołach edukacji medialnej. Dzisiaj dzieci bardzo wcześnie dostają tablet, ale nie są uczulane na to, żeby weryfikować to, co czytają – mówi Magdalena Wrzosek, ekspert NASK. Jak pokazują badania, w Polsce ponad połowa internautów zetknęła się z manipulacją lub dezinformacją, a niemal tyle samo uważa je za zagrożenie dla demokracji. Ofiarą fake newsów i dezinformacji padają również firmy. W Polsce walka z tym zjawiskiem wpisuje się w działania podejmowane na szczeblu UE, ale wymaga międzysektorowej współpracy między administracją, instytucjami naukowymi, biznesem i dziennikarzami.

Od czasu wyborów prezydenckich w USA postprawda i fake newsy stały się medialnie głośnym tematem, ale i narastającym problemem. Spreparowane informacje, rozpowszechniane głównie w mediach społecznościowych, służą zwykle zwiększeniu wpływów z reklam albo celom politycznym. Za walkę z dezinformacją odpowiedzialne są w równym stopniu media, jak i sami internauci.

Wkrótce rozstrzygnie się, czy będziemy chronieni przed nadmiernym targetowaniem reklamy politycznej bazującym na informacjach o nas. W Unii Europejskiej trwają prace nad przepisami, które to uregulują. Wyjaśniamy, dlaczego ta ochrona jest ważna dla demokracji i co w tej sprawie może zrobić polski rząd.

W placówkach pocztowych pojawiły się plakaty zapraszające na pikniki wojskowe, organizowane przez MON z okazji przypadającego 15 sierpnia Święta Wojska Polskiego. W ramach nadchodzących uroczystości, 14 sierpnia na Stadionie Narodowym w Warszawie swoje stoisko otworzy także Poczta Polska.

W ostatnich latach w co najmniej 18 krajach dezinformacja mogła mieć negatywny wpływ na demokratyczne procesy wyborcze. Czy problem ten może dotyczyć także zbliżających się wyborów samorządowych w Polsce? Jak do tego nie dopuścić?

Katarzyna Kozłowska 14 stycznia 2019 r. obejmie stanowisko redaktor naczelnej gazety codziennej Fakt i będzie odpowiedzialna za pracę redakcji oraz strategię rozwoju dziennika.

Dezinformacja stała się problemem na tyle poważnym, że może wpływać na funkcjonowanie państw i rządów oraz destabilizować sytuację polityczną – wynika z najnowszego raportu NASK. Jego publikacji towarzyszył okrągły stół, do którego zaproszono m.in. przedstawicieli Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, MON, BBN i Rządowego Centrum Bezpieczeństwa. To istotne o tyle, że dezinformacja w internecie nasila się zwłaszcza przed wyborami, a w ocenie Komisji Europejskiej ostatnie lata pokazały już, że kampanie dezinformacyjne miały wpływ na wybory i referenda przeprowadzane w krajach UE. – Trzeba wypracować systemowe mechanizmy reagowania na to zjawisko – podkreśla wicedyrektor NASK Krzysztof Silicki.

Ubiegły rok w branży PR upłynął pod znakiem walki z dezinformacją i nadużywaniem terminu „public relations” niezgodnie z definicją, problemów z rekrutowaniem jakościowych kadr i dalszego, rosnącego wpływu technologii. Agencje zaliczają go do udanych, o czym świadczy wysoki, dwucyfrowy wzrost rynku. – W 2020 roku branża nie spodziewa się już tak dobrych wyników, ale za to będzie w coraz większym stopniu pełnić funkcję strategicznego doradcy firm – podkreśla prezes Związku Firm Public Relations. Jego zdaniem w kolejnych latach będziemy mieć do czynienia z konsolidacją branży.

W świetle tegorocznych wyborów, a także w związku z ostatnią aferą w świecie polskich youtuberów, ostatnie dni to czas pełen emocji, wymiany poglądów, gorących debat, sporów w przestrzeni publicznej. W takim momencie często przekraczane są granice dobrego smaku a wolność słowa zamieniona na zniewagę... Kiedy jednak mamy do czynienia ze zniesławieniem, o które można spodziewać się oskarżenia?

11. sierpnia 2023 r., po przeprowadzeniu postępowania wszczętego z urzędu w sprawie emisji przekazów dezinformujących opinię publiczną na temat okoliczności przejazdu prezydenta Ukrainy przez terytorium Polski, Przewodniczący KRRiT Maciej Świrski podjął decyzję o ukaraniu spółki Eurozet Radio. Audycja została wyemitowana w programie Radio Zet w dniu 22 grudnia 2022 r., w serwisie informacyjnym o godz. 9:00,

Internet jest najbardziej przydatnym kanałem komunikacji, choć przeciętnie wiarygodnym. Liderami wiarygodności są radio i prasa. Głównym źródłem nieprawdziwych informacji (fake news) są media społecznościowe. Takie i inne wnioski płyną z najnowszego raportu IAB Polska „Dezinformacja w sieci”, przeprowadzonego wśród internautów.

Wielkimi krokami zbliża się komercyjne uruchomienie w Polsce sieci 5G. Nowa technologia, a także rozwój Internetu rzeczy, pociągają za sobą zwiększenie znaczenia zagrożeń cybernetycznych, dlatego kluczowe w tym kontekście będą m.in. kwestie ochrony danych, cyberbezpieczeństwa i rozbudowy infrastruktury. W skali globalnej wyzwaniami dla rozwoju internetu pozostają m.in. dezinformacja i monopol technologicznych gigantów, czyli tzw. grupy GAFA. – Wszystkie te wyzwania będą w tym roku dyskutowane, także w Polsce – mówi minister cyfryzacji Marek Zagórski.

Fundacja WWF Polska składa skargę do Rady Reklamy na reklamę z której obywatele dowiadują się, że za 60 proc. kosztów energii odpowiada Unia Europejska. Wykazujemy w niej kłamstwa i manipulacje, których koszty rozpowszechniania dopisano nam do … rachunków za prąd.

Związek Firm Public Relations po raz kolejny zabiera głos w bardzo ważnej sprawie, jaką jest wizerunek branży PR, na którego straży stoi od początku swojej działalności, czyli już 20 lat. Wspólnie z Instytutem Monitorowania Mediów, firmą analityczno-badawczą Zymetria, a także przedstawicielami agencji członkowskich, ZFPR przygotował raport, w którym pokazuje na czym polega istota PR-u, a czym na pewno on nie jest, choć często określenia, takie jak „czarny PR”, „polityczna zagrywka PR-owa”, pojawiają się w dyskursie społecznym. W raporcie znaleźć można wiele wypowiedzi przedstawicieli branży, którzy na co dzień wykonują ten zawód z pełnym zaangażowaniem i profesjonalizmem. Z analizy firmy Zymetria dowiadujemy się natomiast jak społeczeństwo postrzega branżę PR. ZFPR, jako organizacja skupiająca profesjonalistów branży, zachęca jej przedstawicieli do aktywnego wyrażenia sprzeciwu wobec nadużyć w stosunku do terminu public relations, pojawiających się w przestrzeni publicznej. Bo PR to nie propaganda.

To może być kolejny etap wojny informacyjnej przed wyborami prezydenckimi w 2020 roku. Technologia deepfake daje praktycznie nieograniczone możliwości, a można ją wykorzystywać domowymi sposobami. Zmanipulowane filmy wideo, dzięki sztucznej inteligencji są nie do odróżnienia od prawdziwych nagrań. Mogą służyć do produkcji na masową skalę fake newsów. Trwają pracę nad oprogramowaniem, które ma pomóc ocenić prawdziwość pojawiających się filmów.

Od ponad roku Rosja prowadzi nie tylko zbrojne ataki na ukraińskie miasta i wsie, ale i wojnę informacyjną w cyberprzestrzeni. W internecie już od pierwszych dni wojny nasiliła się antyukraińska propaganda, która ma zniechęcać społeczeństwa zachodnie do wspierania walczącej Ukrainy i uchodźców z tego kraju. Rosjanie wykorzystują różne narzędzia dezinformacji, m.in. emocjonujący język i metodę „kozła ofiarnego” m.in. do stawiania NATO i Zachodu w roli agresora, szerzenia teorii spiskowych i manipulowania opinią publiczną. Wszystkie te działania mają na celu zaciemnienie faktycznego obrazu wojny i wywołanie podziałów w społeczeństwach Europy. Dlatego w ujawnianiu jej technik konieczna jest weryfikacja faktów w wiarygodnych źródłach – podkreśla Stowarzyszenie Demagog, które zainaugurowało w tym celu specjalną kampanię edukacyjną.

Według danych Instytutu Monitorowania Mediów – IMM, liczba publikacji w mediach na temat dezinformacji wzrosła aż o 177 proc. rok do roku. Marzec 2020, w którym stwierdzono w Polsce pierwszy przypadek zakażenia koronawirusem był miesiącem, w którym odnotowano najwięcej treści nawiązujących do zjawiska fake newsów.

Reklama z żarówką dotycząca kosztów energii, która przez ostatnie tygodnie atakowała nas z bilbordów i w mediach, zawiera niedopuszczalne kłamstwa i manipulacje. Fundacja WWF Polska żąda od Polskich Elektrowni niezwłocznego usunięcia pozostałych jeszcze reklam oraz sprostowania wszystkich nieprawdziwych informacji. 

W imieniu polskiej branży public relations - jako Polskie Stowarzyszenie Public Relations (PSPR), Stowarzyszenie Agencji Public Relations (SAPR) oraz Związek Firm Public Relations (ZFPR) - zgodnie potępiamy bezprecedensową akcję międzynarodowej agresji jaką jest napaść Federacji Rosyjskiej, wspieranej przez Białoruś, na wolną i niepodległą Ukrainę. Jednocześnie wyrażamy solidarność wobec narodu ukraińskiego oraz wszystkich osób z Ukrainy przebywających w Polsce. W polskiej branży PR pracuje wiele osób z Ukrainy. Jesteśmy z Wami w trosce o los Waszych najbliższych i przyjaciół w Ukrainie oraz Waszej Ojczyzny!

Naruszenie zasad legalności, rzetelności, celowości lub gospodarności stwierdziła w wydatkach Telewizji Polskiej SA Najwyższa Izba Kontroli. Skala nieprawidłowości, ich wymiar finansowy, jak również charakter, który wskazuje na to, że takie działania mogą się powtórzyć nie pozwala NIK na wystawienie państwowej stacji pozytywnej oceny w objętym kontrolą zakresie. Nieprzestrzeganie przez TVP SA zasad wydawania pieniędzy ma tym większe znaczenie, że jest ona finansowana w głównej mierze ze środków publicznych. W latach 2021-2022 ich udział w przychodach stacji ze sprzedaży wynosił ponad 60%.

11 sierpnia br. Przewodniczący KRRiT nałożył na Radio ZET karę finansową za naruszenie art. 18 ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji, czyli za emisję przekazów sprzecznych z prawem, z polską racją stanu i poglądów sprzecznych z dobrem społecznym, a konkretnie za przekazy rzekomo dezinformujące opinię publiczną w sprawie okoliczności przejazdu prezydenta Ukrainy przez terytorium Polski.

W związku z wypowiedzą Jarosława Kaczyńskiego, który nazwał dziennikarza usiłującego zadać mu pytanie "przedstawicielem Kremla", redakcja TVN24 wydała oświadczenie.

U nas wciąż głośno o propagandzie w mediach, czystkach kadrowych i ściganiu dziennikarzy w sądach. A jak wygląda cenzura w dobie nowoczesnych technologii? To zorganizowane kampanie hejterskie przeciwko dziennikarzom, rozsiewanie na ich temat dezinformacji i ujawnienie intymnych informacji w sieci, śledzenie ich telefonów za pomocą narzędzi hakerskich czy blokowanie stron internetowych niewygodnych mediów.

Instytucje unijne chcą ograniczyć manipulowanie wyborcami za pomocą reklam w sieci. Problem w tym, że platformy nie zbierają wprost danych o wrażliwych cechach, które ułatwiają manipulację, ale wywnioskowują je na podstawie aktywności użytkownika w Internecie. Czy nowe prawo pozwoli uniknąć afer na miarę tej z Cambridge Analytica?

Jako obecni i byli dziennikarze Polskiej Agencji Prasowej wyrażamy poparcie dla działań mających na celu przywrócenie normalności, czyli standardów profesjonalnego dziennikarstwa, od których Agencja  w ostatnich latach drastycznie się oddaliła.     

Tak dla PR, ale wyspecjalizowanego, wyraźny wzrost znaczenia public affairs, a także rozwój lobbingu i konieczność jego uregulowania – w taki sposób przyszłość komunikacji widzą uczestnicy debaty „Pandemia, dezinformacja, kryzys – co dalej z Public Relations i Public Affairs w zderzeniu z wyzwaniami rzeczywistości?”, zorganizowanej wspólnie przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawców (ZPP) oraz Związek Firm Public Relations (ZFPR).

Magazyn Press oraz PSMM Monitoring & More po raz 15. publikują raport Top Marka, którego efektem jest 50 rankingów branżowych i aż 500 brandów uszeregowanych według siły marki. Jak czytamy w badaniu, tegoroczne – jubileuszowe wydanie, ukazuje się w trudnym czasie, gdyż w niemal wszystkich analizach przewija się wątek wojny w Ukrainie i skutków, jakie wywołała. Jak wskazują organizatorzy, sytuacja ta nie pozostaje bez wpływu na komunikację marek, ale też jest dla nich szansą na zbudowanie mocnych fundamentów i zgromadzenie wokół brandów lojalnych wobec nich osób.

44 proc. Polaków zdecydowanie poparło przynajmniej jedną nieprawdziwą informację o tematyce zdrowotnej – pokazało badanie GfK przeprowadzone w ubiegłym roku dla Fundacji Digital Poland. Obszar zdrowia jest jednym z najczęściej wykorzystywanych motywów w fake newsach. Zjawisko to mocno przybrało na sile zwłaszcza w pandemii COVID-19 i wciąż jest obecne, a walka z nim jest bardzo trudna, ponieważ nieprawdziwe informacje w internecie – podobnie jak wirusy – szybko i łatwo się rozprzestrzeniają. Z serwisów fact-checkingowych do weryfikowania informacji korzysta tylko ok. 5 proc. Polaków. Co istotne, na pseudonaukowe teorie i fake newsy bardziej podatni są ludzie młodzi, ufający mediom społecznościowym, którzy nie są w stanie samodzielnie odróżnić, co jest prawdą, a co fałszem.

Film, w którym ludzie wyrażają swoje poglądy polityczne, może zostać uznany za „reklamę polityczną” w rozumieniu nowego rozporządzenia – nawet jeśli wypowiadające się osoby nie otrzymały żadnego wynagrodzenia, ani nie działają w ramach sponsoringu politycznego.

Pandemia koronawirusa stworzyła podatny grunt do rozprzestrzeniania się fałszywych informacji, ale jednocześnie przybrała na sile medialna dyskusja o nich. Według danych Instytutu Monitorowania Mediów liczba publikacji w mediach na temat fake newsów w całym 2020 roku wzrosła aż o 177 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. – Szczyt liczby materiałów nawiązujących do tematu dezinformacji przypada na marzec 2020 roku, kiedy odnotowano w Polsce pierwszy przypadek zakażenia koronawirusem – mówi Sylwia Dobkowska z IMM. Najczęściej postprawdę demaskowano na Twitterze, czyli w serwisie najchętniej wykorzystywanym przez polityków, dyplomatów i dziennikarzy. Kampanię informacyjną dotyczącą fake newsów na temat szczepionek na koronawirusa uruchomił właśnie Facebook.

Pandemia COVID-19 i agresja militarna Rosji na Ukrainę pokazały, jak duże zagrożenia dla stabilności i bezpieczeństwa niesie ze sobą dezinformacja. Jej ofiarą mogą paść opinia publiczna, biznes, tradycyjne media, jak i struktury państwa, bo fałszywe informacje sprzyjają kreowaniu radykalnych i agresywnych postaw, a nawet mogą wpływać na wyniki wyborów. Walkę z dezinformacją utrudnia jednak fakt, że narzędzia, które jej służą, stają się coraz doskonalsze. – Kluczem do tego, żeby przeciwdziałać szerzeniu się dezinformacji, nie są platformy społecznościowe. Najważniejsze jest wyrobienie właściwych nawyków wśród użytkowników mediów społecznościowych – wskazuje Anna Mierzyńska, analityczka mediów społecznościowych, badająca dezinformację.

Polska Agencja Prasowa (PAP) wspólnie z GovTech Polska uruchamia społeczny projekt weryfikacji treści, dotyczących wirusa SARS-CoV-2, publikowanych w Internecie;

Firma Sony poinformowała o ukończeniu drugiej fazy testów, które prowadziła wspólnie z agencją informacyjną Associated Press w ramach prac nad technologią poświadczania autentyczności zdjęć z aparatów Sony. Ta wbudowana w aparat technologia opatruje robione zdjęcia certyfikatem utworzenia, pozwalającym weryfikować pochodzenie treści.

Większość rosyjskiego społeczeństwa popiera lub milcząco akceptuje rządy Władimira Putina i wojnę prowadzoną w Ukrainie. Co więcej, po inwazji na ten kraj poparcie dla działań Kremla w sondażach opinii publicznej znacząco wzrosło – pokazała ubiegłoroczna analiza Ośrodka Studiów Wschodnich. Ten wzrost poparcia jest jednak efektem prowadzonej na ogromną skalę dezinformacji i rozbudowanej machiny propagandowej, która od początku wojny przedstawia rosyjskiemu społeczeństwu zafałszowany obraz rzeczywistości. Kremlowski reżim nie szczędzi na ten cel pieniędzy, podobnie jak na propagandę nakierowaną na społeczność międzynarodową, również na Polaków. Tutaj jednak nie działa prosta manipulacja, więc Kreml wykorzystuje do tego słabości społeczeństwa i pojawiające się napięcia między Ukraińcami i Polakami.