Dostępnych jest kilka technik podświetlania elementów przestrzennych, różniących się przede wszystkim źródłem światła. Każda z nich narzuca inny sposób projektowania i wykonania końcowych elementów grafiki przestrzennej, a także stwarza specyficzne możliwości lub ograniczenia formalne i konstrukcyjne.
Zaprenumeruj newsletter1. Podświetlenie neonowe: wykorzystanie rur neonowych
Metoda ta jest dość rzadko stosowana z jednego, podstawowego powodu – odpowiednie przygotowywanie szklanych rur neonowych i całej instalacji wymaga specjalistycznego warsztatu oraz sporej dozy wiedzy i doświadczenia. W praktyce oznacza to konieczność współpracy z którymś z wyspecjalizowanych w neonach zakładów.
Jeśli sami nie mamy zamiaru zgłębiać tematu właściwego projektowania rur neonowych i towarzyszących im instalacji, należałoby właściwie przekazać najpierw projekt graficzny elementów do zakładu neonów by uzgodnić szczegóły wykonawcze. Wytwórca neonów na podstawie dostarczonych wyrysów będzie mógł optymalnie zaprojektować krzywizny wygięć rury neonowej, jej początki i końce oraz niezbędne punkty montażowe i zasilające.
Dopiero tak uzupełniony projekt może być podstawą do wykonania brył które po wykonaniu znów powinniśmy przekazać do "uzbrojenia" w instalację neonową. Powodem takiej procedury jest znaczne skomplikowanie zagadnień związanych z neonami i dość trudna obróbka (gięcie rur szklanych).
Zasilanie neonów odbywa się za pomocą wysokonapięciowych transformatorów (do 10000 V) lub zasilaczy. Z tego też względu prawidłowe zaprojektowanie i ułożenie całej instalacji jest bardzo ważne. Wbrew pozorom podświetlenie tego typu jest bardzo oszczędne – przy tak dużych napięciach, pobierany jest bardzo niewielki prąd.
Odpowiednio wygięta rura neonowa jest w stanie niemal idealnie doświetlić zakamarki kształtu, a to oznacza, że bryły z tego typu podświetleniem nie muszą być specjalnie głębokie. Na ogół wystarczy ok. 10 cm na równomierne doświetlenie pasa lica o szerokości ok. 20 cm. Oświetlenie neonowe charakteryzuje się też znaczną trwałością liczoną w latach, jednak każda awaria samej rury neonowej wiąże się z koniecznością ponownego zamówienia usługi jej wyginania wg. szablonu.
2. Podświetlenie lampami jarzeniowymi
Lampy jarzeniowe, tzw. świetlówki, to wciąż najtańszy sposób na podświetlenie brył i do niedawna najczęściej wybierany. Mam tu na myśli koszt zakupu potrzebnych elementów. Za takim wyborem przemawiała również dostępność wszelkich potrzebnych podzespołów, a także możliwość wykonania instalacji w najskromniej nawet wyposażonym warsztacie.
Niestety, tu zalety podświetlenia jarzeniowego się kończą. Lampy jarzeniowe wymagają dość skomplikowanego układu zapłonowego składającego się z wielu elementów - ich ukrycie wewnątrz bryły jest czasem bardzo kłopotliwe. Duża ilość elementów oznacza także większą awaryjność, która powoduje konieczność zapewnienia łatwego dostępu do instalacji podczas całego okresu eksploatacji. Nie bez znaczenia jest też duża waga i rozmiar niektórych podzespołów np. stateczników.
Kolejny problem stwarza ograniczona ilość rozmiarów lamp jarzeniowych (długości) – ich rozplanowanie w skomplikowanej czasem przestrzeni bryły tak, by równomiernie oświetlić lico jest czasem bardzo trudne, szczególnie w mniejszych elementach (poniżej 25 cm wysokości elementu, praktycznie niemożliwe). Ze względu na średnice lamp i konieczność właściwego rozproszenia światła, należy zapewnić odpowiednią odległość lampy od podświetlanego lica. Z reguły jest to nie mniej niż 12 cm.
Mimo wszystkich tych wad, ten rodzaj podświetlenia wciąż jeszcze jest stosowany, przede wszystkim w dużych elementach np. powyżej 1 m. wysokości. W tak dużych elementach nie grożą nam wady związane z "miniaturyzacją" a przelicznik: koszt podświetlenia/m2 jest zdecydowanie najkorzystniejszy. Nie należy jednak zapominać o sporych kosztach związanych z eksploatacją i będzie to nie tylko koszt energii elektrycznej, ale także koszty serwisowania - wymiany lamp, czy zapłonników. Instalacje lamp jarzeniowych zasila się z sieci napięciem 230V.
3. Podświetlenie diodowe
W ostatnich latach obserwujemy wręcz żywiołowy rozwój technologi podświetleń za pomocą LED. Wada właściwie jest tylko jedna – wysoka cena, ale i ten parametr bardzo szybko się zmienia.
Obecnie, na potrzeby rynku reklamowego, w tym produkcji elementów przestrzennych, przemysł oferuje kompletne systemy podświetleń w postaci modułów i taśm diodowych oraz urządzenia zasilające. Systemy te cechuje duża prostota instalacji, niewielkie rozmiary oraz olbrzymia niezawodność. Istotny jest także znikomy, w porównaniu do innych technologii, pobór energii przy podobnym efekcie świecenia.
Niewielkie elementy instalacji łatwo jest ukryć nawet w najmniejszych elementach docierając do wszelkich zakamarków kształtu a minimalna awaryjność i brak wydzielania się ciepła, pozwala montować obudowy elementów przestrzennych jako nierozbieralne.
W odróżnieniu od neonów i lamp jarzeniowych, LED charakteryzuje skupiona wiązka światła. To oznacza niewielką ilość generowanych wewnętrznych odbić światła i konieczność dość równomiernego rozmieszczenia ich pod podświetlaną powierzchnią. W konsekwencji, do prawidłowego i równomiernego podświetlenia, LED musi być po prostu dużo i to jest główna przyczyna kosztowności całej instalacji, szczególnie w dużych elementach.
Z drugiej strony, dzięki niewielkim rozmiarom modułów i taśm LED, można wykonywać elementy przestrzenne nawet poniżej 10 cm wysokości o grubości zaledwie 5 cm. LED pracują na bardzo niskim napięciu - maksymalnie 24 V i wymagają użycia odpowiednio dobranych zasilaczy.
W dalszej części poradnika postaram się opisać szczegółowo wykonanie elementów przestrzennych, podświetlanych lampami jarzeniowymi bądź LED. Podświetlenie neonowe pomijam z uwagi na trudność wykonywania go we własnym zakresie i - jako takie - nie mieszczące się w formule niniejszego poradnika.
Leszek Salomon
