Tworzywa sztuczne w grafice przestrzennej (3): Przegląd materiałów: kleje i chemikalia

• Kleje cyjanoakrylowe – (Cyjanopan, Super Glue, Kropelka, Super Attack, Cosmoplast 500, wybrane z grupy Loctite) charakteryzują się błyskawicznym działaniem – czasem jest to tylko ułamek sekundy. Z tego też powodu nadaje się do klejenia jedynie niewielkich powierzchni. Znakomicie skleja ze sobą tworzywa sztuczne takie jak PMMA, PVC, PC, także gumę (do klejenia elastycznych powierzchni dedykowane są specjalnie zmodyfikowane kleje cyjanoakrylowe). Wiązanie kleju następuje w wyniku pobierania pary wodnej z otoczenia. Z tworzyw sztucznych nie skleimy za jego pomocą polipropylenu i polietylenu. Niestety te dwa tworzywa należą do grupy bardzo trudno sklejalnych ze względu na swoje charakterystyczne właściwości. Kleje cyjanoakrylowe nie kleją też metali. Klejenie klejem cyjanoakrylowym wymaga niemal idealnego spasowania klejonych płaszczyzn, sam klej nie jest w stanie wypełnić żadnych ubytków. Istotną cechą tego typu klejów jest też zdolność do penetracji, szczególnie odmian „rzadkich” (konsystencja wody), nie zagęszczonych dodatkami i spowalniaczami. Klej tego typu jest zazwyczaj idealnie przezroczysty, oferowany w niewielkich opakowaniach (2 – 20 g). Posługiwanie się nim ze względu na ogromną szybkość działania, wymaga odrobiny wprawy. Klej jest w stanie skleić w ułamku sekundy zwilżone nim palce a rozdzielenie ich nie jest łatwe i szybkie. Należy zachować podczas pracy bardzo dużą ostrożność i szczególnie starannie chronić oczy. W opisywanej na kartach tej książki metodzie wykonawczej kleje cyjanoakrylowe niemal wyłącznie zaspokoją nasze potrzeby klejenia pozwalając na pewne połączenia PVC-PVC, PVC-PMMA, PMMA-PMMA

• Kleje epoksydowe – (grupa klejów Epidian, Distal, Parbond, Poxilina, Loctite i inne) - kleje zazwyczaj oferowane jako dwuskładnikowe. Dają bardzo mocne i odporne mechaniczne spoiny, mogą wypełniać ubytki, kleją większość tworzyw sztucznych a także metale. Obecnie w handlu dostępne są już bardzo szybko wiążące kleje epoksydowe – nawet do 7 minut. Utrudnieniem jest konieczność zmieszania obu składników w odpowiednich proporcjach ale ułatwiają to odpowiednie skonstruowane opakowania - dozowniki (podwójne strzykawki). Składniki kleju mają zwykle konsystencję gęstego miodu (czasem jeden ze składników, tzw utwardzacz jest rzadki) i bywa barwiony na różne kolory. Dostępny jest także przezroczysty. Stosowany głównie tam, gdzie spoina narażona jest na duże obciążenia mechaniczne i wymagana jest chemiczna odporność. Istotna jest też jego zdolność przyklejania metali do metali oraz metali do tworzyw sztucznych.

• Kleje do PVC – (Cosmofen Plus, Dragon do PVC, Tangit, Tite, Korakoll FE) – wprawdzie właściwości PVC w zależności od zawartości wypełniaczy są bardzo różne to jednak większość dedykowanych klejów dobrze radzi sobie z jego gatunkami. Kleje do PVC wymagają zazwyczaj ok. kilku godzin do związania choć wstępną stabilizację uzyskują już w kilka minut. Wytrzymałość spoiny jest porównywalna z wytrzymałością spawania na gorąco jednak powierzchnie klejone muszą być dość dobrze spasowane gdyż klej nie będzie w stanie wypełnić szczelin. Zazwyczaj oferowany w tubach (gęsty) bądź niewielkich puszkach (rzadszy)

• Kleje do PMMA - (grupa klejów Acryfix, Cosmofen PMMA, Extru-Fix, Macroplexx 5020) – większość klejów do PMMA jest stworzona na bazie rozpuszczalników do PMMA (chloroform, benzen). Wstępną unieruchomienie klejonych elementów uzyskuję się już po 30 sekundach, pełną wytrzymałość zaś po 16 godzinach. Dość istotne jest należyte odtłuszczenie klejonych miejsc, np. za pomocą specjalnych odtłuszczaczy (Cosmofen 20). Dysponując rozpuszczalnikiem, najlepiej chloroformem, bardzo łatwo można przyrządzić samemu klej do PMMA. W tym celu do szczelnie zamykanego słoiczka wlewamy 20 mm3 chloroformu a następnie wsypujemy 1 – 2 g drobno sproszkowanego PMMA. Rozpuszczanie trwa dość długo bo ok. 2 doby. Po całkowitym rozpuszczeniu PMMA klej nadaje się do użytku. Do niewielkich płaszczyzn wystarczy zastosować sam rozpuszczalnik w którym moczymy klejone płaszczyzny przez ok 3 minuty a następnie łączymy ze sobą. Pozostałe rozpuszczalniki PMMA - benzen, aceton, stężony kwas octowy, nieco gorzej nadają się do tego celu – uzyskiwane spoiny nie są przezroczyste i z czasem stają się bardzo kruche. Także kleje cyjanoakrylowe dość dobrze kleją PMMA jednak w przypadku łączenia przezroczystych formatek tego tworzywa bardzo trudno o estetyczne połączenie gdyż klej zostawia trudno usuwalne ślady w postaci delikatnych mlecznych nalotów w pobliżu spoiny.

• Kleje montażowe - (Soudal, Pattex) - popularne „gwoździe w płynie” to kleje na bazie kauczuku syntetycznego. Szczególnie przydatne do klejenia większych płaszczyzn do elewacji budynków czy elementów zamocowań . Do łączenia tworzyw ze sobą krawędziami nie nadają się jednak – spoina nigdy całkowicie nie utwardza się, a jej wytrzymałość przy niewielkich klejonych powierzchniach jest niezbyt duża. Trudno też za pomocą takich klejów uzyskać estetyczne połączenia. Kleje są oferowane w kartuszach o pojemności 350 ml i do ich aplikacji niezbędny jest wyciskacz. Stosowane w klejach rozpuszczalniki mogą być agresywne dla folii samoprzylepnych czy innych tworzyw dlatego należy zawsze wykonać odpowiednie próby. Główne zastosowanie klejów montażowych w naszej pracy będzie polegało na mocowaniu elementów przestrzennych do elewacji ścian. Przy zachowaniu odpowiedniej procedury klejenia kleje tego typu zapewniają niemal natychmiastową, wstępną przyczepność klejonych elementów.

• Kleje w aerozolu – (rodzina klejów 3M Spray, Velpon) praktyczne i wygodne kleje do różnych pomocniczych zastosowań, np. mocowanie szablonów papierowych, unieruchamianie itp.

• Silikony, masy uszczelniające, kity – dostępnych na rynku jest wiele preparatów tego typu. Szczególnie przydatne dla nas mogą okazać się silikony które z powodzeniem zastępują np. kleje montażowe. Ze względu na skład silikony dzielą się na dwie grupy – silikony octowe i neutralne. Silikony doskonale nadają się do uszczelnień, wykazują dobrą przyczepność do wszystkich niemal tworzyw sztucznych dlatego dobrze też sprawdzają się jako kleje. Są przy tym całkowicie obojętne chemicznie. Jedynym ograniczeniem może być użycie silikonu octowego w obecności metalu – w takich przypadkach należy użyć silikonu neutralnego. Silikon po zastygnięciu wykazuje bardzo dużą elastyczność, jest całkowicie odporny na warunki atmosferyczne i brak jest efektów starzenia. Oferowany jest zazwyczaj w 350 ml kartuszach, a duża gęstość powoduje, że nie spływa z pionowych powierzchni. Do wypełniania wszelkiego rodzaju ubytków możemy stosować także wszelkiego rodzaju kity i uszczelniacze, tzw. masy akrylowe. Masy tego typu, w odróżnieniu od silikonów są nieco mniej elastyczne po zastygnięciu i dają się też malować, gorzej sprawdzają się jednak jako kleje.

• Taśmy samoprzylepne – szczególnie przydatne mogą być taśmy dwustronnie przylepne. Dostępne jest wiele rodzajów takich taśm np. popularne taśmy do mocowania wykładzin podłogowych, taśmy piankowe itp. W naszych zastosowaniach taśma dwustronnie przylepna sprawdzi się przy tymczasowym łączeniu arkuszy tworzyw (np. w celu jednoczesnej obróbki) czy do uzyskania natychmiastowej, wstępnej przyczepności do czasu związania kleju właściwego. Wyłącznie za pomocą taśm możemy mocować niewielkie elementy wewnątrz pomieszczeń. Do tego celu należy użyć taśmy piankowej np. czarnej która nie wykazuje efektów starzenia, nadającej się również do zastosowań zewnętrznych.

• chemikalia – a więc niezbędne rozpuszczalniki do odtłuszczania i malowania: benzyna ekstrakcyjna i aceton (uwaga! - wchodzi w reakcję z większością tworzyw sztucznych). Przydatny bywa spirytus choćby w postaci denaturatu. Pozostałe po usuwaniu folii powłoki klejowe najlepiej usuwać mieszaniną benzyny ekstrakcyjnej i denaturatu – jeśli kleju jest dużo możemy posypywać go zwykła mąką lub talkiem. Ułatwi to mechaniczne zeskrobanie a klej łącząc się z mąką nie będzie ponownie rozsmarowywał się na podłożu. Do takich zadań dostępne są również specjalne aerozole (Special Relase Agent – Kent, 3M Claner Spray) których użycie nie jest związane z ryzykiem uszkodzeniem powierzchni oczyszczanego materiału z racji braku agresywnych rozpuszczalników w ich składzie. Do chemikaliów też należałoby zaliczyć specjalistyczne płyny do klejenia metodą „na mokro” (Easy Fol) dzięki którym naklejać będziemy duże arkusze folii samoprzylepnej. W istocie to czysta woda tzw „miękka” w której dzięki odpowiednim dodatkom obniżone napięcie powierzchniowe. W praktyce podobny efekt możemy osiągnąć dodając do wody niewielkie ilości płynu do mycia naczyń. Wiele zależy jednak od dodatków stosowanych w płynach do mycia – zalecam jedynie te droższe, bo dodatki stosowane w tańszych mogą mieć wpływ na trwałość klejenia. Z innych środków przydatna może okazać się pasta polerska (Sizal) do polerowania PMMA.

Leszek Salomon