Dzisiejszym felietonem zamykamy cykl artykułów poświęconych publikacjom książkowym. Kończymy przerwany tydzień temu wątek wyklejek w oprawach złożonych, a pozostały czas jaki zdecydowaliście się przeznaczyć na tę chochlikową lekturę, wypełnimy Wam prezentacją najciekawszych projektów zaliczanych do opraw specjalnych. Za tydzień premiera nowego cyklu, którego tematyka pozostaje jeszcze tajemnicą.
Wyklejki
Tak, jak zostało powiedziane ostatnio: w oprawach złożonych, łączenie okładki z wkładem odbywa się za pomocą tzw. wyklejek. Wprawdzie stanowią one część wkładu i jako takie winny być omawiane w felietonach wkładom poświęconym, zdecydowaliśmy jednak zająć się nimi w miejscu, gdzie ich rola będzie właściwie doceniona, bowiem:
wyklejki są elementem wkładu, którego funkcją jest trwałe połączenie wkładu z okładką. Pełnią także rolę estetyczną, przykrywając miejsca połączeń wkładu i łączenia oklejek z okładzinami.
Oprawa złożona posiada dwie wyklejki: przednią, łączącą wkład z okładziną przednią, oraz tylną łącząca wkład z okładziną tylną.
Wyklejka przednia jest pierwszą stroną publikacji książkowej, która ukazuje się oczom czytelnika po otwarciu książki, dlatego jej rola ozdobna i estetyczna ma równie ważne znaczenie, co funkcja integrująca.
Materiał na wyklejki
Obie wyklejki, a szczególnie przednia, podlegają bardzo dużym naprężeniom w trakcie użytkowania i są podatne na szybkie zniszczenie. Stąd materiał używany do ich wykonania winien być z jednej strony elegancki, estetyczny i ozdobny, a z drugiej wytrzymały, o odpowiedniej grubości i nieprzezroczystości, tak aby nie uwidaczniały się na nim ślady elementów, które wyklejka ma za zadanie ukryć przed wzrokiem czytelnika.
Rodzaje wyklejek
W zależności od sposobu w jakim wyklejki są połączone z wkładem, rozróżniamy cztery ich rodzaje:
- Wyklejki własne, których rolę spełnia pierwsza i ostatnia kartka wkładu. Kartki te są naklejane odpowiednio na wewnętrzne strony okładziny przedniej i tylnej. Wyklejki własne są najmniej wytrzymałe, dlatego też używa się ich do prostszych i cieńszych produkcji, w których wymogi estetyczne i wytrzymałościowe nie są zbyt wygórowane.
- Wyklejki nakładkowe, które powstają wskutek nałożenia na składkę podstawową czterostronicowej składki zewnętrznej i sklejenia jej z okładką. To rozwiązanie umożliwia zastosowanie dla wyklejki materiału innego typu niż materiał, na jakim jest wydrukowana składka podstawowa.
- Wyklejki przyklejane. Są to dwie, czterostronicowe składki, doklejane odpowiednio do pierwszej i ostatniej strony wkładu, a następnie łączone z okładką. Ten rodzaj wyklejki posiada największa wytrzymałość i jest powszechnie stosowany przy oprawach złożonych.
- Wyklejki złożone. Wszędzie tam, gdzie wyżej wymienione rozwiązania nie spełniają wymogów technologicznych, stosuje się bardziej skomplikowane sposoby tworzenia wyklejek, których szczegółowe omawianie na tym miejscu mija się zupełnie z celem.
Szczegółową wiedzą na temat wyklejek posiadają działy introligatorskie większości zakładów poligraficznych i to im należy powierzyć wybór i wykonanie właściwego rodzaju połączenia okładki z wkładem. Jako klient, mamy prawo wymagać aby połączenie to spełniało zarówno wymogi wytrzymałościowe, jak i estetyczne oraz współgrało z projektem całej publikacji.
Oprawy specjalne
Trzecia grupa opraw to oprawy specjalne, czyli miejsce zesłania dla wszelkiego typu odmieńców, którzy nie dali się zaszufladkować do żadnej z omawianych dotychczas kategorii opraw.
Zazwyczaj oprawy specjalne są to wyroby poligraficzne wymagające złożonej, wręcz rzemieślniczej technologii, ale na dzisiejszym rynku książki, zdobywają one coraz większą popularność.
Liczba możliwych rodzajów opraw specjalnych jest praktycznie ograniczona jedynie wyobraźnią projektanta i możliwościami technologicznymi danej drukarni. Do omówienia wybraliśmy więc pięć, najbardziej popularnych typów opraw specjalnych. Są to:
- Oprawy spiralowane
- Oprawy zintegrowane
- Oprawy szwajcarskie
- Oprawy z otwartym grzbietem
- Oprawy otabint
Oprawa spiralowana
W tym typie oprawy, okładka z wkładem połączona jest za pomocą spirali. Okładka składa się z dwóch oddzielnych okładzin przedniej i tylnej. Spirala obejmuje sobą zarówno okładki jak i wkład i zapewnia bardzo dobrą otwieralność.
Obecnie najczęściej używanym typem spirali jest spirala Wire-O z podwójną pętlą. Spirala może być wykonana z metalu (srebrna lub złota) lub z tworzywa sztucznego (w różnych kolorach).
Tego rodzaju opraw używa się przy produkcji kołonotatników, kalendarzy spiralowanych, przewodników, broszur.
Oprawa zintegrowana
Tutaj, okładka z wkładem połączona jest za pomocą wyklejek, ale w przeciwieństwie do opraw złożonych, okładka składa się wyłącznie z jednej części i nie posiada okładzinówek.
W tym aspekcie przypomina oprawę miękką, ale materiał stosowany na tego typu okładkę posiada znacznie wyższe parametry wytrzymałościowe. Często jest to materiał syntetyczny. Okładka jest wzdłuż wszystkich krawędzi zawijana do wewnątrz siebie (a nie wokół okładzinówek). Na tę zawijkę są przyklejane wyklejki przednia i tylna.
Pozostałe parametry są analogiczne do oprawy jednolitej, więc nie będą tu osobno omawiane.
Oprawa szwajcarska
W oprawie szwajcarskiej wkład połączony jest z okładką przez sklejenie jedynie z tylną okładziną. Sam wkład scalony jest lamówką przyklejoną do zewnętrznej części grzbietu oraz zewnętrznych stron wkładu.
Dzięki takiemu zabiegowi okładzina przednia i grzbiet nie są połączone z wkładem, co powoduje, iż książka ma bardzo dobrą otwieralność. Konstrukcja samej okładki może być dowolna. Zazwyczaj jest to okładka jednolita.
Pozostałe parametry są analogiczne, jak dla opraw złożonych, więc nie będą tu osobno omawiane.
Oprawa z otwartym grzbietem
Tu z kolei okładka składa się z dwóch osobnych okładzin sfalcowanych na pół i przyklejonych za pomocą wyklejki, osobno do pierwszej i osobno do ostatniej strony wkładu.
Sam wkład jest szyty lub szyto-klejony. Ze względu na odsłonięty grzbiet, poszczególne ściegi zszytych składek wkładu wraz z łączącym je klejem tworzą dodatkowy walor estetyczny.
Oprawa otabind
Jest to publikacja książkowa składająca się z okładki i wkładu, połączonego z okładką za pomocą taśmy. Taśma jest przyklejona do wewnętrznych stron okładki i do zewnętrznych stron wkładu.
Sam wkład jest scalony specjalnym materiałem zwanym merlą. Dzięki takiemu zabiegowi oprawa typu otabind charakteryzuje się bardzo dobrą otwieralnością. Konstrukcja samej okładki może być dowolna. Zazwyczaj jest to okładka twarda jednolita.
Pozostałe parametry są analogiczne, jak dla opraw złożonych, więc nie będą tu osobno omawiane.
Tym oto sposobem wyczerpaliśmy do spodu temat klasyfikacji opraw i jednocześnie zakończyliśmy cykl felietonów poświęconych publikacjom książkowym.
Za tydzień rozpoczynamy kolejny cykl felietonów, którego tematyki dzisiaj jeszcze nie zdradzimy, gdyż jak przystało na dobry serial, w najbardziej intrygującym momencie kończymy ten odcinek.
Z chochlikowym przymrużeniem oka
Wasz typographic hobgoblin
Andrzej Gołąb
Źródło: cuddruk.pl