Podczas ostatniego szkolenia przeprowadzonego w ramach projektu Pro Arte Sztuka Przedsiębiorcza na Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie jedna z młodych artystek stwierdziła, że gdyby wszyscy młodzi twórcy znali przepis ustawy, który właśnie omawiałam, twórcom zdecydowanie łatwiej byłoby rozmawiać z klientem o pieniądzach. Jaki przepis ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych miała na myśli młoda artystka? Zapraszam do lektury.
Zaprenumeruj newsletterWynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich
Przepis, który miała na myśli młoda artystka, to art. 43 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Zgodnie z treścią art. 43 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jeżeli z umowy (rozumianych jako ustalenia pomiędzy klientem a twórcą) nie wynika inaczej, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia za przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji.
Art. 43. [Wynagrodzenie]
- Jeżeli z umowy nie wynika inaczej, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia za przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji.
Znając zatem brzmienie art. 43 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych młody twórca wie, że – jeżeli strony umowy tj. twórca i klient nie ustalą inaczej – przysługuje mu prawo do wynagrodzenia autorskich.
Zasadą jest zatem odpłatność dyspozycji prawami autorskimi. Jeżeli natomiast zamiarem stron jest przeniesienie praw autorskich lub udzielenie licencji nieodpłatnie, musi być to wyraźnie wskazane w umowie. To ważna zasada, o której warto pamiętać podejmując rozmowy o wynagrodzeniu.
Wysokość wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich
Kolejne naturalne pytania, które pojawia się w głowie twórcy brzmi: „ile?”.
„Ile mogę oczekiwać od mojego klienta, jeżeli zgodzę się na przeniesienie praw autorskich lub udzielenie licencji do stworzonego przeze mnie utworu?”
Z pomocą przychodzi art. 43 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który „podpowiada”, że – jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego – wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem:
- zakresu udzielonego prawa oraz
- korzyści wynikających z korzystania z utworu.
Art. 43. [Wynagrodzenie]
2. Jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego, wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu.
Twórca stojący przed decyzją o tym, jak określić wysokość wynagrodzenia za przeniesienie autorskich praw majątkowych lub za udzielenie licencji może zatem skorzystać ze wskazówek przedstawionych przez ustawodawcę w art. 43 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
#1 Zakres udzielonego prawa
Wysokość wynagrodzenia może być – jak „podpowiada” ustawodawca – zależna od zakresu udzielonego prawa. W praktyce oznacza to, że wynagrodzenie może być określone na różnych poziomach w zależności od tego, czy twórca zdecydował się na udzielenie licencji niewyłącznej, licencji wyłącznej, czy zgodził się na udzielenia prawa do sublicencji, czy – być może – zdecydował się dokonać przeniesienia autorskich praw majątkowych tj. trwale „pozbyć się” autorskich praw majątkowych do utworu.
#2 Korzyści wynikające z korzystania z utworu
Dla określenia wysokości wynagrodzenia nie bez znaczenia będzie również informacja, jakich korzyści wynikających z korzystania z utworu może spodziewać się klient (nabywca praw lub licencjobiorca).
Skąd twórca ma wiedzieć jakie korzyści mogą wynikać dla klienta z tytułu korzystania przez niego z utworu? Dokładne dane będą trudne do ustalenia niemniej, twórca ma najczęściej szanse na zgromadzenie istotnych dla siebie informacji na etapie pierwszych rozmów (wywiadu) z klientem o jego potrzebach i planach.
Po dokonaniu krótkiego badania na temat planów i oczekiwań ze strony klienta twórca ma szanse uzyskać informacje, które pozwolą mu oszacować, jakie korzyści może przynieść klientowi w przyszłości udzielona licencja lub nabycie autorskich praw majątkowych do utworu. Mając te informacji, twórca ma możliwość uwzględnienia ich przy oszacowaniu wysokości oczekiwanego wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich lub udzielenie licencji.
Orzecznictwo o wynagrodzeniu dla twórcy
Słuszność „podpowiedzi” ustawodawcy wskazanych w art. 43 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych potwierdza również orzecznictwo. Sąd Najwyższy w wyroku z 25 marca 2004 r. (sygn. akt II CK 90/03)*, potwierdził, że:
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie narzuca żadnego systemu (sposobu) ustalania wynagrodzenia twórcy, jedynie w art. 43 ust. 2wskazuje na dwa kryteria, które w razie sporu co do wysokości wynagrodzenia za przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji, powinny być brane pod uwagę:
- zakres udzielonego prawa i
- korzyści wynikające z korzystania z utworu.
Należność wynagrodzenia za korzystanie z praw autorskich (niezależnie od wynagrodzenia za stworzenie utworu) potwierdził również Sąd Najwyższy w wyroku z 11 maja 1971 r. (sygn. akt I CR 91/71):
Wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich w praktyce
A jak kwestia wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich lub za udzielenie licencji wygląda w rzeczywistości?
W praktyce wysokość wynagrodzenia twórcy za przeniesienie autorskich praw majątkowych jest wynikiem uzgodnień, jakie czynią strony przy zawieraniu umowy.
Warto pamiętać, że finalna decyzja co do zakresu ustaleń należy do obu stron kontraktu – twórcy oraz klienta. Wiedza o znaczeniu art. 43 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych może jednak bez wątpienia znacząco pomóc twórcy – i to nie tylko podczas rozmów z klientem o zasadności wynagrodzenia za dyspozycję prawa autorskimi (obok wynagrodzenia za wykonanie dzieła) ale również w zakresie szacowania wysokości ww. wynagrodzenia.
Magdalena Miernik-Grzesiowska
Źródło: Lookreatywni
