Banki zdjęć: jak korzystać ze zdjęć znalezionych w sieci?

Darmowe bazy zdjęć i grafik

Jedna z najważniejszych zasad prawa autorskiego zakłada, że bezpieczne korzystanie z twórczości osób trzecich, zależy od uzyskania ich zgody. Zasada ta dotyczy również zdjęć i grafik*. Dzisiaj przedstawię Wam dwa rodzaje sytuacji, gdy wykorzystywanie prac osób trzecich będzie odbywało się zgodnie z prawem bez konieczności uzyskiwania zgody uprawnionego. Oto one:

• wykorzystywanie grafik i zdjęć udostępnionych na licencjach Creative Commons,
• wykorzystywanie grafik i zdjęć, które znajdują się w domenie publicznej.

*Oczywiście przy założeniu, założeniu, że w ogóle mamy do czynienia z fotografią, która jest w ogóle utworem prawa autorskiego. Zobacz: Nie każda fotografia jest chroniona przez prawo autorskie.

#1: Creative Commons

Licencje Creative Commons (CC) to licencje otwarte, które upoważniają osobę zainteresowaną skorzystaniem z utworu (tzw. licencjobiorcę) do skorzystania z niego w sposób nieodpłatny, bez konieczności uzyskania zgody pod warunkiem, że licencjobiorca będzie respektował warunki określone przez typ licencji CC.

W sieci możemy spotkać 4 podstawowe rodzaje licencji typu Creative Commons:

• CC BY: uznanie autorstwa – licencja ta nakładana na licencjobiorcę obowiązek poszanowania autorskich praw osobistych twórcy, tj. konieczność wskazania imienia i nazwiska twórcy (o tym obowiązku powinien pamiętać licencjobiorca przy każdej licencji typu CC);
• CC BY-NC: użycie niekomercyjne – licencja ta organicza zakres korzystania z utworu do celów niekomercyjnych – utwór udostępniony na licencji CC BY-NC nie może być wykorzystywany dla celów komercyjnych, w celu osiągania zysków);
• CC BY-ND: bez utworów zależnych – licencja ta zakłada, ze utworu nie wolno zmieniać, modyfikować, przekształcać ani tworzyć na jego podstawie tzw. opracowań – utwór udostępniony na licencji CC BY-ND może być eksploatowany wyłącznie w oryginalnej, niezmienionej postaci;
• CC BY-SA: na tych samych warunkach – licencja ta daje możliwość opracowywania i modyfikowania utworu i jego dalszego rozpowszechniania ale pod warunkiem, że utwór będzie rozpowszechniany tylko „na takiej samej licencji” co utwór pierwotny, czyli na zasadach licencji CC BY-SA.

Niezależnie od typu licencji Creative Commons, w przypadku wykorzystywania zdjęć na udostępnionych na licencjach CC należy, jak wspomiałam wyżej, pamiętać o wskazaniu autorstwa utworu, zaznaczyć typ licencji, na jakiej utworów został wykorzystywany oraz (jeśli to możliwe) najlepiej dodatkowo podać również link do treści licencji. Więcej o licencjach Creative Commons przeczytasz w artykule: CC: Jak korzystać z licencji Creative Commons?

Co to jest CC0?

W sieci można znaleźć wiele zdjęć i grafik udostępnionych na tzw. licencji CC0 (Creative Commons Zero). Licencja Creative Commons Zero to dodatkowe narzędzie, które umożliwia „zrzeczenie się” praw autorskich (w tym osobistych) w tych krajach, w których jest to prawnie możliwe. Nie bez przyczyny umieściłam określenie „zrzeczenie się” praw w cudzysłowie – polskie prawo autorskie nie daje możliwości zrzeczenia się autorskich praw osobistych (więcej o tym, czym są autorskie prawa osobiste przeczytasz w artykule: Autorskie prawa osobiste – więź twórcy z utworem).

Z punktu widzenia polskiego prawa autorskiego licencja CC0 rozumiana jest jako przekazanie utworu do domeny publicznej (o której więcej piszę poniżej) zanim upłynął czas trwania autorskich praw majątkowych.

#2: Domena publiczna

Domena publiczna w kontekście prawa własności intelektualnej oznacza zbiór dzieł, które nie są (z różnych względów) chronione prawem autorskim. Najczęstszym powodem przejścia utworu do domeny publicznej jest upływ określonego czasu (okresu trwania autorskich praw majątkowych, o którym więcej przeczytasz w artykule: Jak długo trwa ochrona praw autorskich?). Po upływie określonego przez ustawodawcę okresu czasu, dzieło trafia do tzw. wolnego publicznego użytku czyli domeny publicznej. Dzieło nie jest już chronione przez prawo autorskie i może być swobodnie wykorzystywane w każdym czasie i miejscu.

Z początkiem każdego nowego roku do domeny publicznej trafiają tysiące zdjęć, obrazów, książek, muzyki, filmów. 1 stycznia to bowiem Dzień Domeny Publicznej, w którym wygasają autorskie prawa majątkowe do utworów, które zostały stworzone przez twórców zmarłych 70 lat temu. W praktyce oznacza to, że twórczość tych osób staje się wolna i może być swobodnie wykorzystywana, również do celów komercyjnych. W domenie publicznej znajdziesz dzieła twórców, którzy zmarli 70 lat temu, a więc przed 1950 r.

Więcej o domenie publicznej przeczytasz w artykule: Domena publiczna – jedyne takie źródło bezpłatnych zasobów do bezpiecznego i swobodnego wykorzystywania.

Bonus: Darmowe bazy zdjęć

Na koniec obiecany wcześniej bonus. Przygotowałam dla Was listę darmowych zbiorów grafik i zdjeć, których zasoby możesz swobodnie wykorzystywać, często również do celów komercyjnych. Jeżeli kiedykolwiek staniecie przed wyborem czy skorzystać ze znalezionej w sieci grafiki z wątpliwego źródła czy wybrać grafikę z bezpiecznej bazy – zaufane źródło zawsze będzie lepszym wyborem. Korzystajcie!

• polona– biblioteka cyfrowa udostępniająca zasoby Biblioteki Narodowej;
• europeana – biblioteka cyfrowa udostępniająca dzieła z ponad 3000 europejskich instytucji kultury;
• skitterphoto – baza zdjęć i grafik z domeny publicznej;
• foter – baza zdjęć i grafik z domeny publicznej;
• pixabay – baza zdjęć udostępionych bezpłatnie;
• publicdomainpictures– zbiór zdjęć i grafik z domeny publicznej;
• magdeleine.co – zdjęcia udostępnione na licencji Creative Commons;
• kaboompics – baza zdjęć udostępionych bezpłatnie;
• startupstockphotos – bezpłatne zdjęcia dla startupów;
• canva – baza zdjęć udostępionych bezpłatnie;
• unsplash – duży zbiór zdjęć w bardzo dobrej jakości udostępnionych na licencji CC0;
• everypixel.com/free -zbiór zdjęć i grafik udostępnionych na licencji CC0.

Bądź czujny!

Pamiętaj, że warunki korzystania ze zdjęć zamieszczonych w w/w bazach mogą nie tylko z czasem ulec zmianie ale również, mogą różnić się w zależności od zdjęcia. Dlatego zawsze – zanim zdecydujesz się na skorzystanie (szczególnie w celach komercyjnych) z wybranego zdjęcia – pamiętaj o dokładnym sprawdzeniu treści licencji i upewnieniu się, że działasz bezpiecznie. W razie wątpliwości skontaktuj się z nami.